တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရေးနှင့် လူငယ်ပါဝင်မူ လေ့လာခြင်း

 1. နိဒါန်း

နိုင်ငံရေးမှာ လူငယ်ပါဝင်မူအပိုင်းကို လေ့လာတောမယ်ဆိုရင် ပထမဆုံး သိထားသင့်တဲ့အချက်က လူငယ်ဆိုသော အရွယ်ရဲ့ စံနှုန်းသတ်မှတ်ချက် ဖြစ်ပါသည်။ လူတစ်ယောက်ရဲ့ လူငယ်ဆိုတဲ့အသက်အရွယ်ဟာ ဘယ်အရွယ်ကို ဆိုလိုတာလဲစသည့်သဖြင့်ပေါ့လေ။ WHO သတ်မှတ်ချက်အရ ၁၄နှစ်ကနေ ၂၄နှစ်အရွယ်ဟာ လူငယ်အရွယ်ဖြစ်တယ်။ သို့သော်လည်းဘဲ ဒီသတ်မှတ်ချက်ပက်သက်ပြီး  အငြင်းအခုံ ရှိတယ်။ တချို့နိုင်ငံမှာဆိုရင် အသက် ၃၂နှစ်၊ ၃၃နှစ် ထိတိုင်အောင် သတ်မှတ်ကြပါတယ်။ ဆိုလိုတာကတော့  လူငယ်ဆိုတဲ့အသက်အရွယ် သတ်မှတ်မူ စံနှုန်းဟာ ကမ္ဘာ့ လူသားတွေအားလုံးက ဘုံသဘောတူထားခြင်းမရှိဘူး။ ဒီဆောင်ပါးမှာ လူငယ်ကို အသက် ၁၄နှစ်မှ အသက် ၃၅ထိ သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဒါဟာ ယခုလက်ရှိ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရဲ့ တရားသတ်မှတ်ချက်ချက်ဖြစ်သလို၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရေးနှင့် လူငယ်ပါဝင်မူအပိုင်း လေ့လာတဲ့မှာလည်း သတ်မှတ်လေ့ရှိတဲ့ အသက်အရွယ်ဖြစ်ပါတယ်။ 

တောင်ကိုရီးယားသမိုင်းကို အပိုင်းသုံးပိုင်း ခွဲပြီ လေ့လာမယ်ဆိုရင် ၁၉၁၀ မတိုင်ခင် ကို ရှင်ဘုရင်ခေတ်လို့ခေါ်ဆိုပြီ တောင်ကိုရီးယားနဲ့ မြောက်ကီုရီယားကို တစ်နိုင်ငံ “ချုစောလ် (Joseon) နိုင်ငံ”  အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သောအချိန်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယအပိုင်းကတော့  ဂျပန်ကိုလိုနီခေတ် (၁၉၁၀-၁၉၄၅) ဖြစ်ပြီ၊ တတိယအပိုင်းကတော့ တောင်နဲ မြောက် ကွဲသွားတဲ့နောက်ပိုင်း (၁၉၄၅-လက်ရှိ) ကာလ ဖြစ်ပါသည်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ တောင်ကိုရီယား နိုင်ငံ‌ရေးနှင့် လူငယ်အပိုင်းကို လေ့လာတင်ပြတဲ့အခါမှာ ၁၉၁၀ ကနေ ယခုလက်ရှိလက်ရှိအချိန်ထိ ဖြစ်ပွားတဲ့ ဒေတာတွေကို အသုံးပြုပါတယ်။ စားရေးသူအနေနဲ့ ဒီဆောင်းပါးကို အပိုင်းသုံးပိုင်း ခွဲပြီ ရေးပါ့မယ်။ ပထမဆုံးအပိုင်းကတော့ နိဒါန်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယပိုင်းကတော့ တောင်းကိုရီးယားနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီ တည်ဆောက်ရေးနှင့် လူငယ်အခန်းကဣ ဖြစ်ပါတယ်။ တတိယအချက်နဲ့ နောက်ဆုံးအချက်ကတော့ ယခုလက်ရှိနိုင်ငံရေးနှင့် လူငယ်အခန်းကဣဖြစ်ပါသည်။ အချက်အလက်များကို အင်တာနက်မှ စိတ်ချရတဲ့ သတင်းဌာနများ၊ သုတေသနစာတမ်းများ၊ တောင်ကိုရီးယားသမိုင်း စာအုပ်များကို ဖတ်ရှုပြီ ကောက်နုတ်တင်ပြထားပါသည်။ ဒီ‌ဆောင်ပါးရဲ့ ရည်မှန်းချက်ကတော့ လူငယ်တွေ့ကြောင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရေး ဘယ်လောက်အထိ ပြောင်းလဲခဲ့သလဲ ဆိုတာနဲ့ ယခုလက်ရှိ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရေးနှင့် လူငယ်ပါဝင်ရေးကို ရှင်းပြခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ 

April Movement (Apr 19, 1960 – Apr 26, 1960)

___

2. တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစိ တည်ဆောက်ရေးနှင့် လူငယ်အခန်းကဣ

ဂျပန်တွေ သိမ်းပိုက်ပြီး ၉နှစ်အကြာ ၁၉၁၉ခုနှစ်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ ရှုန်းဟိုင်းမြို့မှာ “Korean Provisional Government” ကို နိုင်ငံခြားရောက် ကိုရီးယားနိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားတွေက တည်တောင်လာပြီး လီဆုန်မန်ကို ခေါင်းဆောင်အဖြစ် ရွေးခဲ့ကြတယ်။ နယ်မြေမရှိသော်ဌားလည်းဘဲ ဂျပန်ကို ပြန်လည်အနိုင်ယူဖို့ နိုင်ငံခြားကနေ အားထုတ် ကြိုပမ်းခဲ့ကြပါတယ်။  ဒီ KPG အဖွဲ့ဝင်ကို လေ့လာမယ်ဆိုရင် လူငယ်အများအပြား ပါဝင်တာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဥပမာ။ ။ မျိူးချစ်လူငယ် ယူပေါင်ကီက ဂျပန်အင်ပါယာ ဟီးရိုဟီတိုမွေးနေ့မှာ  ဗုံးကို ‌‌ရေဘူးအသွင်လုပ်ထားပြီ ထမင်းဝိုင်းထဲကိုထည့်လို့  ဂျပန်စစ်သားအမြောက်အများ သေဆုံးတဲ့ဖြစ်ရပ်ကို ၁၉၃၂  ဧပြီလ ၂၉ရက်နေ့မှာ ဖြစ်ခဲ့ဖူးတယ်။ ၁ ဒါ့အပြင် ၁၉၆၀ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ တောင်ကိုရီးယား အထက်တန်းကျောင်းသူ၊ကျောင်သား၊ တက္ကသိုလ်ကျောင်းသူ/ကျောင်းသားတွေ၊ တောင်ကိုရီးယားလူငယ်တော်တော်များက သမ္မတကို ရာထူးကနေ ဆင်းပေးဖို့ ဆန္ဒပြခဲ့ကြတယ်။ ဒီဆန္ဒပြပွဲကို "April Revolution" လို နောက်ပိုင်းမှာ လူသိများလာတဲ့ သမိုင်းဝင် တော်လှန်ရေးလှုပ်ရှားမူအဖြစ် ယနေ့ထိတိုင်အောင် ရှိနေပါတယ်။ လူငယ် ၁၁၆ဦး အသက် ဆုံးရှုံးခဲ့ကြတယ်၂။  ဒါတင်မကဘဲ ၁၉၇၉ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၂ရက်မှာဖြစ်ပွားတဲ့ ဒုတိယအချိန်အာဏာသိမ်းမူကြောင့် ၁၉၈၀  ဂွတ်ဂြူးမြု့ ဆန္ဒပြပွဲ (Gwangju Uprising) မှာ လူငယ် ၂,၀၀၀ယောက် အထက် အသက် ဆုံးရှုံးခဲ့ကြပါသေးတယ်။ ၁၉၈၇နှစ် အာဏာရှင် ဆန်ကျင့်ဖြုတ်ချရေး ဆနပြပွဲမှာလည်း လူငယ်တော်တော်များ လှုပ်ရှားပါဝင်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပွားတဲ့ နိုင်ငံရေးဆန္ဒပြပွဲ သုံးကြိမ်စလုံးမှာ လူငယ်၊ ကျောင်းသူ/ကျောင်သားတွေရဲ့ အသက်၊ အိုးအိမ်တွေ နိုင်ငံတော် အေးချမ်းဖို့ အတွက် ပေးဆပ်ခဲ့ကြတယ်။ သူတို့တွေရဲ့ အဓိက ဦးဆောင်မူကြောင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံဟာ ၁၉၈၇ကနေ ဒိမိုကရေစီနိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့ ပါတယ်၃။  တစ်ချို့တွေရဲ့ အဆိုအရဆိုရင် “Student Movement” က ၁၉၁၉ကနေ စပြီ ယနေ့ထိတိုင်အောင် နိုင်ငံ‌ရေးအခန်းကဣမှာ ပါဝင်နေသေးတယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။

Gwangju Uprising (May 18, 1980 – May 27, 1980)

_____

3. ၁၉၈၇ ခုနှစ်ကနေ လက်ရှိ အခြေအနေ

ဒိမိုကရေစီအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း တတိယလိုင်းကြောင့် တောင်ကိုရီယားနိုင်ငံဟာ ဒီမိုကရေစီစနစ် ကျင့်သုံးတဲ့နိုင်ငံဖြစ်တာ အခုဆိုရင် အနှစ် ၃၃နှစ် ရှိပါပြီ။ ဒီမိုက‌ရေစီစနစ်ကျင့်သုံးလာခဲသော အနှစ် ၃၃နှစ် အတွင်း နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်ထဲက လူငယ်တွေရဲ့ လှုပ်ရှားမူကို ဒီအပိုင်းမှာ ဖော်ပြပါမယ့်။ ၂၀၀၈မှာ အမေရိကနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပေါ်တဲ့ "Mad Cow Disease" ကြောင့် အမေရိကန်ကနေ တောင်ကိုရီယားကို အမဲသား ပို့ကုန်ပိတ်ပင်ဖို့ တောင်းဆိုမူကြီး ဖြစ်ပေါ်ခဲ့တယ်။ ဒီတောင်းဆိုမူကို နောက်ပိုင်းတွေ ဖယောင်တိုင်တွန်းပြီး ညလုံးပေါက်အထိတိုင်အောင် ဆန္ဒဖော်ထုတ်လာခဲ့ကြတယ်။ ဒီလှုပ်ရှားမူမှာ လူငယ်အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ပါဝင်မူနှုန်းဟာ ၆၅ရာခိုင်နှုန်းထိ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီလှုပ်ရှားမူကြီးကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် အမျိုးသမီးလူငယ်များနှင့် အမျိုးသားလူငယ်များက အများအားဖြင့် နိုင်ငံတော်ကြီး ကျန်းမာဖို့ လုပ်ရှားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အစိုးရက ထောင်ပေါင်းမျာစွာသော လှုပ်ရှားသူတွေကို အကျဥ်းထောင် ပို့ပစ်ခဲ့တယ်။ ကျောင်းလခနဲ့ ပက်သက်ပြီးလှုပ်ရှားမူလည်း ၂၀၁၁မှာ ပြင်းထန်းစွာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ဖူးသေးတယ်။ အစိုးရက ဂတိပေးတဲ့တိုင်း ကျောင်းလခ ပေးမလျော့လို့ ဖြစ်တဲ့ လှုပ်ရှားမူကြီး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ မြောက်များစွာသော ကျောင်းသူ ကျောင်းသာတွေက အစိုးရကို သူတို့ရဲ့ ပညာရေးသင်ကြားရေးအတွက်  အကူအညီတောင်းဆိုမူကြီးလို့လဲ နောက်ပိုင်းမှာ လူတွေအသိများလာတဲ့ လှုပ်ရှားမူကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ လှုပ်ရှားမူကြီးရဲ့  ရလဒ်ကြောင့် အစိုးရက ဆင်းရဲခက်ခဲတဲ့ ကျောင်းသူ/သားတွေအတွက် အစိုးရစကော့လားစ်စ် ပရိုကရက်တွေ လုပ်ပေးခဲ့တယ်။ ဒီလှုပ်ရှားကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် လူငယ်တွေက သူတွေတွေရဲ့  ရည်မှန်းချက်ရဖို့ အတွက် တောင်းဆိုတာလည်း ဖြစ်သလို၊ နိူင်ငံတော်အတွက် လုပ်ဆောင်ပေးခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားမူကြီးလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

_____

4. Park Quen Hye ဖြုတ်ချမူနဲ့ လူငယ်ပါဝင်မူ

၂၀၁၄ ဧပြီလမှာ  စီဝိုလ် သင်္ဘော နှစ်မြှုပ်မူကြောင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသူ၊ နိုင်ငံသားတွေဟာ သမ္မတအပေါ်  စိတ်ဆိုး‌‌ဒေါ်သထွက်ခဲ့ကြပါတယ်။ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ဂျေကြိူကျွန်းကို လေ့လာရေးခရီးသွားတဲ့ အထက်တန်းကျောင်းသူ/သား ၃၂၃အပါဝင် စုစုပေါင်းခရီသည် ၄၄၃ စီးတဲ့ သဘောကြီးဟာ အက်စင်ဒက့်ကြောင့် ဖြစ်ခဲ့တယ်။ အစိုးရလှုပ်ရှားမူက နောက်ကျတဲ့အတွက်ကြောင့် မြောက်မြားစွာသော အထက်တန်း ကျောင်းသူ၊ ကျောင်သားတွေ အသက်တွေ ဆုံးရှုံးခဲ့တယ်။ ဒီ အက်ဆင့်ဒက့်ကြောင့် သမ္မတကို အပြစ်တင်လာကြတယ်။ နောက်တစ်ခုက သမ္မတမှာ လာတ်ပေးလတ်ယူမူ၊ အာဏာအလွဲသုံးစားမူ တွေပေါ်လာလို့  ၂.၃မီလီယံသော လူထုက ရာထူးကနေ ဖြုတ်ချပေးဖို့နှင့် တရားစွဲပေးဖို့ တောင်းဆိုမူကြီး ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တယ်။ နောက်ဆုံးမှာ သမ္မတကို လွှတ်တော်ကနေ ဖြုတ်ချရုံတင်မကပဲ ၂၇နှစ်ထိ ထောင်ဒဏ် ချခံခဲ့ရတယ်။ ဒီလှုပ်ရှားမူမှာ ၂၀နှစ်အတွင်း လူငယ်အများအဆုံး ပါဝင်တဲ့ လှုပ်ရှားမူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလှုပ်ရှားမူကြီးကို တစ်နည်းနဲပြောရရင် ဒီမိုကရေစီ ပါဝါလို ဆိုလို့ရပါတယ်။ လူထုသည်သာ နိုင်ငံတော်အတွက် ပါဝါရှိသူဖြစ်တယ်ဆိုသော သဘောထားကို ပြတဲ့လှုပ်ရှားမူကြီး ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ အတိုချုပ်ပြောရရင် လူငယ်တွေကြောင့် လတ်ပေးလတ်ယူလုပ်တဲ့ခေါင်းဆောင်၊ အာဏာအလွဲ သုံးစားမူလုပ်တဲ့ ခေါင်းဆောင်ကို လူငယ်တွေ ပါဝင်မူဖြင့်  တိုက်ထုတ်ခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားမူကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ၄

__

Candlelight Revolution- 촛불혁명 (2016-2017)

5. နိဂုံး

အာရှတိုက်နိုင်ငံများရဲ့ ဒီမိုကရေပြောင်းလဲမူများဟာ လူငယ်တွေနဲ့ အဆက်အသွယ် ရှိပါတယ်။ တောင်ကိုရီးယားတင်မဟုတ်ဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း ဖြစ်တယ်၊ ထိုင်ဝမ်မှာလည်း ဖြစ်တယ်။ တရုတ်နိုင်ငံမှာလည်း ဖြစ်တယ်။ ဆိုလိုချင်တာက အာရှတိုက်ကြီးမှာ လူငယ်တော်တော်များများရဲ့ ပေးဆပ်မူများကြောင့် ဒီမိုကရေစီ ထွန်းကားတဲ့ နိုင်ငံတွေ အများကြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တယ်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရေးရဲ့ လူငယ်ပါဝင်မူကို အပေါ်က ဖော်ပြသလို အသေးစိတ် လေ့လာတဲ့အခါမှာ အချက်နှစ်ချက်တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ပထမတစ်ချက်ကတော့ အသက်စွန့် ပေးဆပ်မူ ဖြစ်ပါတယ်။ ပေးဆပ်ခြင်းရှိရင် ရယူခြင်းရှိတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆကို ဆုပ်ကိုင်ထားပြီး အစိုးရ ဆန်ကျင့် ဆနပြပွဲတွေ အကြိမ်ကြိမ် ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီကြီးကိုလည်း အောင်မြင်စွာ ရယူနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒီလိုအောင်မြင်မူရခြင်းဟာ လူငယ်တွေ့ရဲ့ အသက်ပေး စွန့်စားမူများကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။ ဒုတိယတစ်ချက်ကတော့ နိုင်ငံတော်ကြီးရဲ့ ရှေ့ရေးအတွက် ဦးစားပေး လှုပ်ရှားမူမှာ လူငယ်ပါဝင်မူ့ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောင်းလခများပြားမူကို ထောင်ပေါင်းများစွာ လူငယ်များ ကန့်ကွက်ခဲ့ကြတယ်။ လာတ်ပေးလာတ်ယူ၊ အာဏာ အလွဲသုံးစားလုပ်တဲ့ Park Quen Hye ကို ရာထူးကဖြုတ်ချယုံတင်မကဘဲ ထောင်အထိတိုင်အောင် လူငယ်တွေက ပို့ပစ်ခဲ့ကြတယ်။ သူတိုနိုင်ငံအတွက် တိုက်ထုတ်ခဲ့ကြတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုလိုတာက တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံရေးမှာ လူငယ်ပါဝင်မူဟာ လေးစားထိုက်လောက်တဲ့ အဆင့် ရှိပါတယ်။ သူတို့တွေကြောင့် နိုင်ငံတော်ကြီးလည်း ယခုအချိန် ကမ္ဘာ့ အတိုးတက်ဆုံးနိုင်ငံစာရင်းဝင် ဖြစ်လာပါတယ်။

__

The Chan

_________

1. Korea JoongAng Daily. April 14, 2019. "Struggles of provisional government were many"

2. VOA.  May 27. 2020. " As South Koreans Reexamine a 1980 Massacre's, Some Ask US to Do the Same".

3. South China Morning Post. May 17, 2020. "Gwangju Massacre: Scars still raw 40 years after dictator crushed South Korea pro- democracy uprising"၄။

4. Nan Kim. Candlelight and the Yellow Ribbon: Catalyzing Re-Democratization in South Korea .

Read More

ရွေးကောက်ပွဲသုံးခုရဲ့ ရလဒ်များ နှိုင်းယှဥ််ခြင်း

၂၀၀၈ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သော ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲ ၊ ၂၀၁၅ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်များ ဘယ်‌လောက်ထိ နိုင်ငံရးပါတီတွေအကြားမှာ ကွာဟမူရှိသလဲဆိုတဲ့အပိုင်းနဲ့ ပက်သက်ပြီ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ကြေညာထားတဲ့ ရလဒ်အတိုင် လေ့လာတင်ပြထားပါတယ်။ ဒေတာများကို လွယ်ကူစွာ ရှာနိုင်ဖို့ ရည််််််ရွယ်််််််််ချက်နဲ့ ရေးတင်ထားတာ ဖြစ်ပါသည်။

ပထမဆုံးပုံကတော့ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်အတွင်းက နိုင်ငံရေးပါတီတွေအကြား မဲရလဒ် ကွာဟမူ
နှင့်တိုးတက်မူကို ဖော််ပြတာဖြစ်ပြီ ဒုတိယပုံကတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်မူနှင့် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပုံ တိုးတက်မူဆိုင်ရာကို ပြထားတဲ့ ပု့ဖြစ်ပတယ်။

Read More

Hakha le Thantlang 2020 Thimnak Result

Hakha le Thantlang Palai pawl 2020 thimnak thimfung hmuhning cu a lang lei bantuk in a si .

Read More

၂၀၂၀ မြန်မာနိုင်ငံ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲနှင့် သက်ဆိုင်သော ‌‌ဒေတာတစ်ချို့

၂၀၂၀မြန်မာနိုင်ငံရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို ၂၀၂၀ ဒီဇင်ဘာလာ ၁ရက်နေ့မှာ ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်မှ ကြေညာချက်အမှတ် ( ၂၆၈ / ၂၀၂၀ ) ဖြင့် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။ အောက်က ဇယားကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ရလဒ်ကို မိမိစိတ်ကြိုက် ဇယားဆွဲပြီး တင်ထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒေတာလိုအပ်တဲ့အချန်မှာ အလွယ်တကူရှာလို့ ရအောင် တင်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။

ပထမဆုံးဇယာားက ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပြခြင်းနှင့် မဲပေးသူအရေအတွက်နဲ့ သက်ဆိုင်သောဇယား ဖြစ်ပါတယ်။

 ဒုတိယ ဇယားကတော့ လွှတ်တော်ကိုယ်စာလှယ်လောင်းဦးရေနှင့်  လွှတ်တော်ကိုယ်စာလှယ်ရွေးကောက်တင်မြောက်ခြင်းဆိုင်ရာ ဖြစ်ပါတယ်။

Read More

Voikhat Lio Sweet December

A caan hi asau ngai cang ca ah chim le rel ahhin thinlung hi a fak. Ka thinlung te hi ka thuak nih uk sehlaw mah zaan i, thil sining kha philh seh ka ti tawn. Sinain, cu bantuk i zuamnak cu fingril in ti suah bantuk a si. Atha hnem lo. Snow tomtom nih an hung tla, Ka hmai in ka hmuh khawh tiang rang hiarhuar in an i phah. Mah hi bantuk hi keimah lawng ka kal bal maw, ti ahcun ka kal bal ko. Nain, Sweet december zaan ahcun a si lo. Mi-yong, he kan rak si tawn. Mi-yong hun ti ahcun kei cu hngalh cia ka si. Angki le aban bantuk kan lo. Kan i zul. Kan i khaal. Kan umnak Seoul hmanh hi holh thiam sehlaw, a vawlei in chuah kan i huah hnga. Nain, Nihin ahcun kei cu a hri nih a cah takmi tingttang bantuk in nun man ngei lo in ka um. Ti nih a reu takmi nga bang in nikhat hnu nikhat ka thi diahmah. Chikkhat te ka thih hlan te ah Mi-yong he voikhatnak kan i ton lio kong ka hun tial lai.

Dawh timi hi ruah awk ka rak hngal bal lo. Nain, duh a nungmi hi an i dawh timi khi si men lai tiah, ka rak zumh. 2001 lio sweet december zaan cu um a rak har ngai i ca ciah zong ka huam pah lo ca ah coffee dawr ah kalning, ka ti. Angki fual nawn, ka pa nih arak ka thenhmi ka hun i hruk. Ka lu cu hlanlio japan ralkap luchin ka chin. A kik manh ngai. Climate change an timi hi mah hi pei si ko hi, ka ti pah. First snow a tlak caan ah ngaknu sah ahcun i conak a si tiah Korea kan sayama nih a kan chimmi kha thlalaang kaa bih pah cun ka ruat. “Ei” Nungak hmuhding ahcun van le vawlei an i hnamh ta ahau lai ti phun khin ka thawpi ka hun chuah. Ka herh maw, ti ka ruat lo nain kum 17 ka si cang ca ah ngeih ahcun apoi lem lo ka ti. Coffee dawr lei cun snow a tlami lamh pah in ka’rap ka -rap tiah ka hung kal.

Hi caan hi Stars Bark coffee korea ah a phakkaa a rak si. Coffee dawr hi nihin bantuk in arak lar rih lo. Coffee le rawl te pawl hi cu inn i din eimi ah rak ruah lio chan arak si. Mah hi lio caan hi S.Korea nih Japan he bawm in World Cup tuah a timh lio caan a si ca ah ni-hlawh arak kai ngai. Voidang ton bang ka thut tawnnak a kil lei i thutnak cu ka panh. Noriko Otsu timi Japan catial thiam Suh Kyi a hawinu nih tialmi “Letter for Aung San Su Kyi” timi cauk te relding ah ka hun samh. Ka kiu in cabuai cu ka doh i, cauk cu cawi bu in ka rel. Mah lio ahcun a khaan 5’9” a simi Korea nungak nih a hun ka pah. Ka cauk cu tang ahkhin “phawk” tiah a vung tla. Ka thinhung ngai nain thinhun lio ah thinhunnak langhter lo hi mifim dan a si an ti ca ah a zei poi lo bantuk in ka hung i ser siam.

“Sorry, Ka ngaithiam. Thutnak a um lo ca ah hikaa hin thutnak a lawn tiang ka thu kho ve hnga ma, tiah kan hal hnik i dakaw,...” tiah a kut pahnih aa sih pah in a hun ka hal. Ka mit ka hun thial i, “a ngah ko ee,” tiah ka hun ti. Mah hi tiang hin ahmai ka zoh rih lo. Ka thin cu hung pah kaw, ka lung chung in a cu bantuk nungak cu dah, ka hun ti! Bia pakhat in kan hal lai a ngah ma, tiah a hun ka ti tthan.

“Na cauk i a cuangmi Aung San Su Kyi hi ka uar ngai ve,” a hun ka ti. Mah cu kan rammi uar cu tiah ka lu cu ka hun tun i, ka hun zoh. Aa dawh ngai. Ader pah i, a sam hi a liang a lonh deuh. Ahmuar hi aa piar. Titanic fidi Kate nakin tlawmte in a pan. Nihin i a lar ngaimi Korea fidi Suuzy he khin an i lo pah. “Mah nu kha 1991 i nobel laksawng a comi kha si lo mei,” a hun ka ti. Mah thawk in cun kan bia cu a lan duamah. Kei zong knowledge lei ti bantuk le carel a huammi ka si ca ah kan biaruah cu athaw ngaingai. Kan thu deuhdeuh i, bia ruah a thaw deuhdeuh ve. Nikola Tesla kha na uar ma, ka hun ti ahkhin.... Kei hi science a cawngmi ka si.. Electric lei hi ka cawng tiah a hun ka leh. Tesla hi Edison nakin ka uar deuh ti pawl zong a hun ka chim. Edison le Tesla an buainak te hna kan hung ceih.

A aw hi a tthia i a piang. A holh pah hin a hngawng hi aa thleih lengmang. Bia cu kan i ruah deuhdeuh i, a thli te in ka uar deuhdeuh. G-talks na hmang ma, ahun ka ti. Ka hmang ko ka ti i, ka id cu ka pek. Mah kaa zawn dawr hi ni-nga ni zanlei fatin ka ra tawn tiah a hun ka ti.

“Thutnak a lawng cang e,” tiah an hun auh. Kan i chawn te lai mu a hung ka ti. “Chawnh lawng hlah, tlaih kan duh” tiah ka lungchung in ka ti. Mah hnu cun PC Bang ah zarhkhat nithum ka kal i, ca ka rak kuat lengmang. Mah lio chan ahhin mobile te pawl a rak um rih lo. Iphone ti bantuk hna cu 2007 hnu ceo ah a um i, hi lio hin cun Gtalk le Yahoo te pawl chan arak si. Internet hman duh ahcun PC bang timi Internet dawr ah rak kal arak hau. Cu tin cun kan i kom deuhdeuh tikah ahnu ahcun duhnak timi hri ah kan rak i thlai. Nain, kan pahnih in kan philh khawh lomi 2001 december 1 kha arak si. December 1 a phak fatin tonter kan rak lom tawn.

Dawt deuh kan rak i zuam. Bia kan i ruah ah ngol kan hmang ti lo. Kan huammi aa khat, kan duhmi aa lo. Zei zong vialte ah kan rak tling. Dawtnak ruang ah a tlingmi kan rak si. Nain cucu nihin ahcun fahnak tu ah a hung i thleng.

Read More

2020 Myanmar Ram Pumpi Thimnak Result le Chin State Result

Hmanthlak 1 cu 2008 Phunghram zul in tuahmi thimnak pathum (2010, 2015 le 2020) thimnak a result cuaithlaknak a si. Zoh tikah 2010 ahcun USDP nih a rak tei tuk ko hna nain NLD nih thimnak aa cuh hnu ahcun USDP cu a duai duahmah. 2015 ah NLD nih fiang taktak in a tei kan ti nain 2020 thimnak i a tei ning he tahchunh ahcun 2015 a tei ning cu a rak tlawm deuh. 2020 thimnak i NLD nih a tei ning cu khuaruahhar taktak khi a si. .

Hmanthlak 2 cu Hluttaw pathum result a si. Pyituh hluttaw siseh, Amyota hluttaw siseh. Cun, State le Region hluttaw siseh NLD nih 80% leng in fiang khetkhet te in a tei hna. Cucaah, Pyituh Hlutaw le Amyota hluttaw ah NLD bia in bia a tlu lai ding a fiang. Cun, State le Region hluttaw tam deuh zong ah NLD bia in bia a tlu lai ti a fiang fawn fawn.

Hmanthlak 3 cu 2015 thimnak le 2020 thimnak ah Chin ram ah zeitin thimnak a result a rak um ti tahchunhnak a si. Hmuh khawhmi cu 2020 thimnak ahcun NLD nih tam taktak a tei timi a si. 2015 ahcun USDP nih ṭhutnak 4 an rak hmuh ve nain 2020 thimnak ahcun pakhat hmanh an hmu ti lo. ZCD bal cu 2020 zong ah 2015 bantuk in ṭhutnak an hmu ṭhiamṭhiam rih. NLD he a kommi party an si ca ah a si tiah ruah khawh a si. CNLD cu Pu Siang Mang nih pyine hluttaw ah teinak pakhat te a hmu ca ah ṭhutnak pakhat an ngei ve. Ṭhutnak pakhat lawng an co nain remhdaihnak meeting kai ding ticket an co ve ca ah ṭhat hnemnak a um ve ko ti khawh a si.

Hmanthlak - 4 cu adonghnak bik result cu Chin State Parliament result a si. 2020 Pyine hluttaw ca thimnak ahcun NLD nih ṭhutnak 16 a hmuh i, CNLD nih ṭhutnak 1 le ZCD nih ṭhut 1 tin an hmu. Ralkap pa 6 he fonh tik ah 24 an tling. Chim khawhmi cu NLD nih an duh paoh in Chin State Parliament cu an hruai khawh lai timi a si. NLD nih biachahnak cu midang party bawmh hau lo in an tuah khawh lai timi sullam a si.

Ref: UEC, DVB

Read More

"Media le Election"

Media timi cafang cu "medium" in a rat ca ah Lai holh in cun "a kar lak" a ummi thil ti khawh a si. Asullam cu media rian timi cu thil pahnih lakah tanh hlei ngei lo in a laifang te ah um kha a si. Tanh hlei ngei lo ding  a simi media cu thimnak tuah tikah ramkhel party hna nih an dirhmun an hrawh tawn hna. Cun, a cheukhat media cu anmah hrim nih anmah miaknak kawl in ramkhel party pakhatkhat tanhmi an ngei tawn. Cu ti an tanh le tanh lo theih khawh nakhng aherhmi thil cu atanglei bantuk hi an si.

1. Media pakhat nih party A le party B ah zei party candidate dah bia a chim ter deuh.

2. Debate a um tikah moderator nih zei party dah tanh hlei in bia a chim? Or, moderator kha taksa sinak in zei party he dah aa naih deuh? (E.g Zo Bawi le Ceu Bik Thawng debate an tuah lio moderator cu Pu Lal Lawm  Pui a si).

3. Debate tuah tik i candidate halmi biahalnak zei tluk in minung pahnih kar ah aa dan i, serh leik in hal hramhrammi an um maw? Bia na ah, party pakhat an chambaunak langhter duh ah biahal....!

4. Interview tuahding biahalnak kha ruat taktak in an pe maw?

Nai hrawng a lar ngaimi bia cu "Thluak tawl" hi a si. Party pakhat nih thluak an tawlmi media cu a dik lomi media a si . An chim le an relmi cu an tanhmi party a thatnak kha arak si ko lai. US dirhmun in kan cuanh cun a fiang bik ko. 2020 thimnak ah tlanglei Laitlang lei media pawl kan zoh tik hna ah chambaunak tete a rak um. Media ngaingai an si le si lo theih a si lo nain party tanh hlei  an ngei tiah hmuh khawh a simi cu interview an tuahmi, article an tialmi ah a lang.

Cucaah, rammi zong nih hi bantuk media kan hmuh hna ahcun i ralring hna usih!

Read More

"Mirang Uknak le Nihin Lairam Pengtlang"

Mirang hi pennak a kauhtu ram hna lak ah a penmi ram ca ah thatnak an tuahbik ti, a si. France hi an ttha ve kan ti ko nain, lahkhah pek lo rian fial hei ti bantuk an rak hmanmi ruang ah Mirang nih a teinak hi a si tiah ruah damh khawh a si. Japan, Germany, Belgium, tbk,.. pennak a kauhtu hna bal hi an ttha lo ngaingai. Hi ti a chia le a ttha cuai thlainak an tuahmi lakah, pennak a kauhtu ram nih a penmi ram ca ah zei bantuk ramkhel tungtlang, sipuazi, fimnak, tbk,.. a roh tak timi a biapi bik bia chattu a si.

Cucu Lairam level in kan chim ahcun,

Lairam ah mirang nih a rak hmanmi phung tampi an um hna. Chin Regulation Acts theng chim duhmi a si lo. Zatlang nun ah phung ah rel lomi "unwritten laws" bantuk in a ummi tampi an um. Ramri chiahning te hna, Khua khat le khuakhat ri an i chiahning te hna. Ca an kan serpiakmi te hna, biaknak a kan phorhmi te hna, tiang in ruah ahcun Mirang an phak hlan Lairam le Mirang an phak hnu Lairam cu van le vawlei tluk in aa dang. Mirang pennak nih Lairam a tthancho ter dan hi a mak tuk. Cucaah, Laimi lak i kan pa pakhat nih cun , "Ramkhel nih Lairam a thangcho hmasater bik. Biaknak hi cu a hnu ah arak ra," tiah a kan chimh. Cucu a dikmi a si ve ko.

Mirang nih Lairam a uk tik ah, pengtlang a tthen tiah Pu Lian Uk nih a kan chimh bal. Cucu a si takmi zong a si tiah mi tampi sin in ka theih chap. Cucu Senthang peng, Lautu peng, Mara peng, tbk,.. tthen khi a si. Kut-ke dong zat lo Lai tuanbia cauk kan rel tik zong ah peng le tlang min a chuah hi mirang an phak hnu in a si ko timi khi fiang te in a lang. Mirang an phak hlan ah peng le tlang zong a rak um lo, khua le khua deuh in a rak um. A tthawng deuh khua nih chiah kholh chan arak si.

Hi tin mirang nih an rak thennak cu "divide and rule" ti'n a min arak thang. Hi policy cu rian a rak tuan kho ngaingai i, khua le khua dirhmun in peng le tlang dirhmun ah Laimi a rak cawi tiah ruah khawh a si. Hihi Mirang nih peng le tlang a ser hnawh chan cu asi tiah ka ruah.  Hngalh aherhmi cu Chin timi kha a lonh bal lo.

Chin nu le Lai Tikor

__

Mirang an kir tik ah,

Lairam ah peng le tlang tanhnak nakin mah le khua le veng i tanhnak a rak thawng deuh ti khawh a si. Cucu Hakha le Falam an rak i  huatnak ti bantuk in hmuh khawh a si. Cucu khuapi kong kha a si. Hikaa ah policy maker ah ruahmi Laimi ramkhel rian ngei pawl an lungthin put le mipi lungthin hrim nih mah le khua tanhnak zei tluk in a ngeih ti kha a lang. Cucu khua khat le khua khat rak i velhnak ti bantuk in a lang. Motor lam cawnak ti bantuk in a lang.

Cu dirhmun in peng le tlang lei ah caan tawite ah kan i thial. Cucu peng le tlang thenmi a hram a sih cang ca ah a si. "Kanmah peng" "Annih peng" ti bantuk pentlang dawtnak a hung chuak. Pumpalulh zuamnak, civui, puai, tbk,.. ah peng le tlang min in hman a hung si. Cucu Chin timi ca ah minung pumh chung i a ummi hnakruh bantuk tete an hung si. Peng le tlang a than ahcun Chin a thang ve ca ah a si.

Ram thumnak thlaici,

Ram thumnak kan phak tik ah Lairam ca ah phaisa kan hung hmu. Phaisa kan ngeih ca ah kan lung i a ummi saduhthah kan zuan hnawh colh. Cu kan saduhthah cu zei a si ti ahcun mah le peng tlang te lawng i fun. I Pathian biak kha a si. Mah le pengtlang pumhnak ah i tel lo cu phun daw lo deng in hmuh a hung si.

Ram thumnak lei in mah le peng tlang hoih in biakinn dirh thli a hung hrang. Nihin ahcun Chin khuapi Hakha ah peng le tlang min in Khrihfa buu a um cang. Khrihfa buu cu Laimi ca ah ngaihchiat le lomhnak ton tik ah tlangthla tu a si. Cucu ti hin fian khawh deuh a si; Mi thi cu Khrihfa buu nih Khrifa phung in a vui, Thit umnak cu  Khrihfa phung in tuah a si. Chim duhmi cu Khrihfa buu hi Laimi ca ah a biapi tukmi a si. Cu bantuk a biapi min ah peng tlang min hun chuanter cu "Peng tlang zei tluk in dawt le a biapit zia" langhter a si. Ram thumnak le ram chung ummi i pehtlaih tikah ah an biakinn ca ah rian a hung tuan kho ngaingai fawn. Biakinn an sa, motor an caw.

Bia donghnak

Zei thil paoh hi a hram in zoh ahau. Biology mit in chim ahcun thingkung a nunnak cu a hram umning nih a ngeih. A hram zoh in a nun le a thih bia khiah khawh a si. Cu bantuk in nihin i peng le tlang tanhtuk hi Mirang nih an rak duh taktakmi a si hnga maw ti mi kha pakhatnak ruah a hau. Pahnihnak ah, peng le tlang tanh tuknak nih "Chin" sersiamnak ah zeidah a chuahter khawh timi zong a biapi fawn.

Kan lung aa rual le rual lo cu kan zatlang nun in hngalh khawh a si. Kan lung i rual usihlaw, zei kan hmuh lai? I rual hlah usilaw tah, zeidah a can lai? ruah ahau. "Over" cu zei hmanh ah attha lo. Dawtnak hmanh ah over a tha lo. Kan peng le tlang kan tanh ning hi zei tluk dah a si ti ruat cio ding a si

Read More

"Ramkhel le Biaknak"

Minung tha te in kan nun khawh nakhnga a biapimi lak ah "ramkhel  le biaknak" hi an i tel. Ramkhel timi biafang hi khuapi pakhat a ummi ca ah rian va tuan a si, an tinak cu a hlan lio cun ram pakhat kha khuapi pakhat bantuk in a rak um ca ah a si. Khrihfa zumhnak ahcun Pathian nih Adam le Evi kha a ser i, cu tin cun ram cu a hung i sem, Khrihfa sinak hram a sih, tiah an chimmi he a hun i dannak tete zong a hun um lai ca ah ca rel tikah ramkhel thiamsang  hmuhning ah "hi tin pei" a rak um ve hi tiah nan ruah ding kan sawm hna, keimah tialmi si lo in ka relmi ca chung khawmh suat ka fonhmi kha ahun si.

Ram pakhat a hung i ser bak in biaknak hi a um lo, an ti. Siloah, an i dang cio, an ti. Mah le zumhning le kalning cu "state of nature" level ah a rak um ko hnga nain siangpahrang nih a ukmi ram an si tikah "biaknak pakhat ngeih kha a biapi" nak cu biaknak cu zumhning le pomning arak si ca ah a si. Zumhning le pomning in minung cu a cawlcanghmi kan si ca ah a rak biapitnak a si, an ti. Hi ruang ah aluancia kum thong tampi ahcun siangpahrang hna nih 'biaknak tha" an timi kha rammi dihlak an biak ter hna. E.g, Baibal ca chung i Danial tuanbia, VIKING series,. Myanmar ram ah Buddhist a phak dan, Mirang nih Khrihfa biaknak kha colony an tuah tikah an kalpi dan tbk... zoh chih in tuak tikah cucu rak dik ngai dawh a si.

Biaknak le ram pakhat kha a hung i kawp khawh tikah political ideology pakhat ahung chuak. Cucu "Hruaitu cu Pathian thimpiakmi an si" ti hi a si. Pathian kha a sangbik tiah an biaknak in an ruah ca ah Pathian nih a thimmi hruaitu a si tiah an pom tikah hruaitu nawl an ngai. Hruaitu doh kha a rak tlawm ca ah ram chung ah revolution ti bantuk arak tlawm fawn, an ti. Cu bantuk hruaitu cu Pathian thimmi an si timi cu Isreal tuanbia ah hmuh khawh asi leng ah Greek tuanbia ti bantuk zong ah hmuh khawh a si (David, Solomon, Jews, Hercules).

Kum saupi a hung rauh tikah biaknak le ramkhel cu duhsah te in an lam a hung i dang. Biaknak cu pumpak (individual) he aa pehtlai, ramkhel cu mi buu he aa pehtlai ti a hung si. Cu bantuk ideology ruang ah "Freedom of expression" chung in "mah duhmi biak khawhnak" kha democracy ram ahcun a biapimi a hung si. Mah duhmi biak khawhnak ram a si lomi cu "democracy ram" a si lo ti tiang in ti a hung si. Mah duhmi biak khawh lonak timi cu cozah or ram hruaitu nih kan ram ah " hi biaknak" hi kan biak lai ti bantuk hramhram in ti kha a si; Theocracy, U Nu, Middle East lei ram cheukhat. Khat te lei in chim ahcun, pumpak nih a biaknak kong kha decision tuah seh, ti kha a si ko. A sullam cu democracy ram ahcun 'secular state" kha a biapi ah a chiah. Secular state timi cu biaknak hram bunh in ser lomi ram ti in a foinak in ti khawh a si.

Khah mah vial, sau tuk sual lai.

___

The Chan

Read More

"Park Quen Hye le Aung San Suh Kyi"

Aung San Suh Kyi le Park Quen Hye an tahchunh tawn hna ning cu tihin a si.

Park Quen Hye timi cu ahmasabik S.Korea nu president a rak si. A voi 11nak President a rak si  i 2013, Feb.25 in 2017, march 10 tiang President a rak tuan. Amah achangtu cu nihin i S.Korea President Moon Jea in a si. Hi nu i a pa cu 1962 ah S.Korea ramkhel uknak a la mi ralkap bawi Park Chung Hye a rak si. Park Chung Hye nih S.Korea ram a thanchoter ti a si ca ah amah (Chung Hye) cu US style in founding father ti a si ve.

Suh Kyi le Park an i ton lio

Aung San Suh Kyi cu Myanmar ramkhel ah a hmasabik nu lakah a bawibik pakhatnak "state counselor " a si. Rampi ruahnak petu timi dirhmun a ngei. 2016 kum thok (April 6?) in Myanmar ram bawibik riantuan cu a thok i nihin tiang a si. A pa cu Myanmar ram zalennak Mirang sin a lakpiaktu Aung San a si. Aung San cu US style in chim ve ahcun Myanmar i founding father a si. 

___

Park Guen Hye President election aa cuh lio ah "Siangpahrang nu te" tiah an rak auh. A pa bantuk in S.Korea a thancho kho ter tu a si lai timi ruahchannak ngan taktak cu mipi nih an ngeih. "Mintamin nu te" an rak ti. An thangthat dan cu a rak sunglawi ngaingai. Thimnak in President a hung tling. Zung a kai, rian a tuanmi a phi chuak cu an ruah bantuk in arak si ti lo. Mipi nih an rak i ruahchanmi "ram thancho tertu ding" timi cu a tuahsernak in a rak um ti lo ca ah mipi an i nuam ti lo. A tuahmi an ngiat, a chiatnak a lang. Ahnu ah mi fiar dawi in an dawi. Blue house ah Korea drama a zoh lengmangmi President an ti.

Aung San Suh Kyi cu election aa cuh lio ah "Time to Change" a ti. Zei bantuk thlennak a ti duhmi a si ti ahcun election campaign a tuahmi char in kan chim ahcun "Phunghram rem" in democracy ram lei kal timi sullam a si ko. 2016 hramthok in nihin tiang a chimmi tlam a tlinh lo. Mipi nih an vote an tlak hnawhchan cu "Change" duh ruang ah a rak si. Cucu tlam a tlinh lo ca ah a par cu a ziam duahmah. 2015 Election hlan i rak uarning le nihin i mipi nih an uar ning cu aa tlau taktak. International politcs ahcun amin a chia hringhran. 

___

Park Quen Hye cu democracy ram i President a si. An ram ah ruling party bantuk in opposite party an thawng ve. A sullam cu party pakhat duh lo ahcun adang pakhat chung in "President" mipi nih an thim khawh.

Suh Kyi cu democracy lei a panhmi ram i hruaitu lutlai a si. An ram ah ruling party a dir awnh khotu cu USDP lawng a si. USDP cu mipi nih an fih ngaimi, ralkap bawihlun tampi nih sermi party a si. Cucaah, NLD dah ti lo in mipi ca ah party ngan, cozah dirh khomi thim awk an ngei lo.

Hi ti chimnak cu

1. Park Quen Hye i a ramkhel sinak cu minchiat in a dih cang, an phuah i kum 26 thong an tlak, an ceih liomi a fian cun kum 2 chap a si rih lai. Thonginn in cun ramkhel aa thlen ahcun President order zong in a va chuak phum te ko hnga. Sinain, nihin bantuk i a minchiatnak in zoh ahcun ramkhel ah mithmai a hmuhding cu a lam a pit ti khawh a si,  mipi nih an huat tuk cang ca ah a si.

2. Suh Kyi cu "Chance" a ngeih rihnak cu amah party a zuam cawh khotu democracy duhmi party ngan Myamar ah an um lo. Mipi nih uar lonak tete le a tla duahmahmi amin char khawhnak ah caan tha a ngei rih. Chance a hmuh thanding mi ah thil zei hmanh a tuah lo ahcun zei ngaingai a si lomi punghman hruaitu ti a si hnga.

Suh Kyi hi zei bantuk minung a si te hnga?

 

Read More

"Free and Fair Election"

"Free" timi "zalonnak" ti cu " a ho hmanh nih hnahhnawh lo" khi a si. Cucu "election" he aa komh tikah a sullam cu thimfung thlaknak ah zalonnak um seh ti kha a sawh duhmi a si. Ho hmanh nih mah party hi vote tuah tiah tinak nawl a um lo i, ho hmanh nih hi party hi na vote lo ahcun tiah thlerhnak zong a um lo. A duh ahcun a duhmi kha thimfung a thlak khawh. Thimfung thlak a duh lo ahcun thla lo in a um kho ṭhiam. Thimfung thlakmi kha "secret"a si aherhnak cu mi nih sawi le thangchiatnak a um lo nakhnga ca ah a si. A sullam cu "mah thimfung na thlak ruang ah" ti bantuk mawhchiatnak a um lo nakhnga chim duhmi a si.

"Fair" timi "kap ṭanh lo/ ṭanh hlei ngei lo" ti khi a si rua, ka ti. Tc, mah dailuci cu a "fair" tuk kan ti ahcun mah dailuci cu "ṭanh hlei a ngei lo" tinak kha a si hnga. Cucu election he an i kep tikah political party lei in kan chim ahcun party hna i an covo an i khat dih timi sullam kha a si. Party hme an si ah, party ngan an si ah thimnak ah thimnak a tuahtu (Myanmar ram ahcun UEC) nih ṭanh hlei ngei lo kha a chim duhmi a si. Party ṭanhtu cio kha thimnak a tuahtu (UEC) nih thleidan lo in an duhmi party thimnak nawl ngeih ter kha a si fawn. Bawlung chuih tahchunhnak in kan chim ahcun thimnak tuahtu cu dailuci an si i, thimnak aa zuammi cu bawlung team pawl kha an si. Cu vialte cu fair play a si khawh nakhnga dailuci nih thleidannak a ngei lo kha aherh.

Free and fair election cu phunthum in tah a si. Thimnak tuah hlan, thimnak tuah lio le result thanhnak ti in a si.

Thimnak tuah hlan ah thimnak tuahtu nih party a chawnh biakning an i dang maw? Anih party cu register tuah ter lo i, a nih party cu register tuahter ti bantuk a um maw? ti kha a si. Thimnak tuah lio cu thimnak tuah tikah zalong te le thlerhnak um lo in thimfung kha mah duhmi te pek khawh a si maw? ti kha a si ko. Adonghnak cu thimnak result an relning a dik maw? Party pakhat kha papek in thimnak tuahtu nih thimfung an rel maw? Thimfung an firpiak maw ti bantuk in khan tah a si.

Democracy a duh takmi nih cun "free and fair election" a si lonak a hmuh ahcun rian ngeitu sin ah report kha a rian a si. Cu ti a tuahnak thawng in a ram cu democracy ah a ser timi sullam a si.

____

Read More

“South Korea Parliament Ah Kan Va Leng”

Minung: S.Korea cu parliament pakhat lawng a um, amin ah “National Assembly” an ti. MP 300 an um. MP pakhat nih rian tuantu minung 9 a ngeih. Lahkhah an pekpiak nain a duh caan ah a phuah khawh hna. Amah bawmtu menmen an si. Ting 100 kha lahkhah bantuk in MP pakhat an chuahpiak nain hi hlei in phaisa tampi aherh ning in pek a si rih.

Hluttaw ka rak len lio

Biaceihnak Room Umdan: Cabuai cung ah E- monitor (ipad bantuk) an chiah_ Hmanthlak i a rang te khi a si. Vote thlak le rel awk pharh duh tikah an hman. A sreen cu kut nih a tongh i a cawlmi phun a si. Cabuai kiang ah vote thlaknak sign an benh. Cucu a hring, aihre le a sen tiah a um. A hring cu agenda hnatlak tikah hmeh a si. Hnatlak lo cun a sen. Aihre cu zei hmanh lo. Chim duhmi cu thut tha hmun in vote nak ah mah ti cun hmeh a si. An vote cu thutnak hmai vampang ah TV sreen in a lang dih. TV sreen cu a hmai ah orh le keih he pakhat veve in aa tlai. Vote rate alang hmasa. Cu hnu cun percentage in a lang.

Room Umdan: Media room cu biaceihnak room i orhlei ah a um. Zei paoh theih dih khawh a si. Biaceihzung cu dot thumnak ah a um nain dot 4 nak he slope in an sak. MP a si lomi cu dot linak ah thutnak 100 hrawng a um i, cukaa ahcun thut khawh a si. Biapi an ceih lo caan ahcun mi sawhsawh nih va ngaih khawh a si.

An tuanmi rian: (1) Phung Ser (2) Cozah ngiat. Mah hi a tawinak bik pahnih in ka hei chim bia.

- Nihin i an hmanmi parliament inn cu 1975 in an rak hman cangmi a si. Kawlram parliament nakin let 70 in a chia. Nihin S.Korea cozah le parliament cu 1910 kum ah Tuluk ram Shanghai in aa thawk ti a si. Japan nih a pen hna ruang ah Japan phak lonak Shanghai ah a tlimi nih an thawkmi a rak si.

MP rian tuannak zung tete cu Sianginn i professor nih hmanmi research room bantuk a si. Aa dannak cu MP i a tapeh pa 9 ca ah room nganpi pakhat le mileng khaan aa tel chihmi hi a si.

An MP pakhat pa nih bia a kan chimhmi cu MP tuan aharnak pakhat cu rian a tam tuk. Zarhdong ah dinh lo le zaan tlai le zingkhuan in rian kan tuan caan a tam a ti.

MP a si lomi ca ah rian hi rank 9 tiang a um. Internship tel lo in mu. Sianginn tha in a fitmi le ramkhel a uarmi nih hi rian cu an uar. Kan department in minung 12 zong rian an tuan ve. Kan va kal cun anmah nih an kan vahpi len.

Acung i ca cu nihin ka hmuh ton a si. Lai lei unau hna ca ah tiah ka hmuh ton ka hun tar bia a si.

————

The Chan

Read More

"Democracy tang um kan timi hi zeidah a si ?"

Politics arak um kaa hrawng i politics khuaruahning cu atanglei bantuk in a si.

- Hruaitu cu Pathian pekmi a si. Cucu Moses, Zeus, Herculas, Solomon tbk... tuanbia in a dik tiah hrilhfianh khawh a si. Hruaitu timi cu hlan ahcun siangpahrang deuh an rak si i, mipi nih an nawl an rak ngai khunnak cu pathian thimmi an si tiah an ruah ca ah arak si. Cucu Tuluk in aa thawk i, Asia ah a rak lar ngaimi Confucianism he  an i khah pahnak a si. Anmah siangpahrang an si ah, hruaitu an si ah mipi cung ah sualnak tuah kha an duh lonak cu pathian dantatnak an ttih ca ah a si. Hruaitu nih a hruaimi hna sinah thil tha lo a tuah ahcun pathian dantatnak a in lai ti kha an rak zumhmi a si fawn. Pathian thimmi nawl a ngai lomi cu harnak an tong lai ti zong an zumhmi arak si fawn. Hihi cu Jesuh chuah hlan kum tampi in political khuaruahning deuh kha a si.

Democracy kan phak tikak democracy cu pumpak nurhin covo in a hram aa bunhmi politics khuaruahnak a si ca ah mipi nih rian fialmi cozah nih uk a hung si. Cucu indirect democracy tiah an ti i, phunghram timi cu rammi le cozah karlak i sachoh a si ca ah cozah nih phunghram siseh upadi ning in siseh rian a tuan lo ahcun  rammi nih tazacuai khawh a si. Rammi nih phung le lam an zulh ve lo ahcun cozah nih tazacuai khawh thiamthiam a si ve. Dantatnak cu upadi ah a umning te in a kal. A sullam cu democracy ahcun phung le upadi nih ram a uk timi a si. Biaknak buu an si ah, Zatlang buu an si ah, Pastor an si ah, Mi sifak an si ah, Mi rum an si ah phung zulh aherhmi ukning kha democracy cu a si.

Myanmar ram ukning a um dan cu a cheu democracy, acheu dictatorship a si. Democracy lei ah kan i thial lio a si ca ah aa cawhnak cu a si.  Cucaah, kan rak um balnak dictator ro le zia kha atang rih. A um rih. Cucu Myanmar ram upadi ah tampi hmuh khawh a si leng ah zatlang nun zong ah hmuh khawh a si thiam. Cucu phung le lam maw a t'hawn deuh minung dah timi zong in zoh khawh a si thiamthiam. Ralkap chan ahcun ralbawi kha upadi nakin a thawng deuh_ Tan Shwe cu tazacuai in thong thlak khawh a si lo.

Myanmar ram mipi khuaruahning cu democracy phung he aa kalhmi a tam pi rih. Ralkap chan ah rak tangmi phung lei in mi va zohnak nakin mipa dirhmun zoh hi mipi mindset ah a um rih. Cucu fiang deuh in Actor pakhat thong a tlak ahcun mi cheukhat an ngaih a chia. Motor khaltu thong a thlak ahcun an ngaih a chia lem lo. Hikaa ah mi sual veve timi phung lei cuaithlainak a um lo. Nizan ah David Lah an tlaih. Phung a zulh lo ruang ah a si theih dih a si. Nain, mi tampi nih mi sual tiah kan hmu kho lo. Hikaa zawn ah hmuh khawh a simi cu upadi zul lomi le upatmi minung timi dirhmun (Biaknak upa) a then kho lo kan tam timi sullam a si. A cozah nih zung an chuahpi ning zoh tikah democracy ram kan si lo zong kha a fiang chin rih fawn.

A hlan ahcun bawi deuh cu upadi nih sual a phaw kho lo. Democracy ahcun  upadi tang ah kan um dih ahau.

Democracy tang ah um timi hi zei a si ti hngalh aherh cio.

___

The Chan

Read More

"Zei Party Dah Kan Thim Lai: Phunghram Remhnak Lei Kap in Cuahnak"

Democracy ram ahcun phunghram hi rammi le rammi hruaitu karlak ah a ummi ‘hnatlaknak sachok' a si ti a si. Hnatlakmi sachok/ Phunghram ning in i hruai kha rammi nih ukmi democracy timi zaukphung i a muru cu a si. Tikah, kan ram sining ah rammi hnatlakmi phunghram a um lo. Myanmar ram tuanbia ah phunghram voithum a um nain 1947 phunghram timi Chan Htun version tiah theihmi cu "unitary base” in sermi a si tiah amah hrim nih a rak chim bal. 1974 le 2008 cu chim awk an tlak chinchin lomi mibuu bukhat nih amah duhning te in a sermi a si. An umdan kan zoh cun "one ethnicity, one language, one religion" hram bunh in ser an si. Tyranny majority kha a si ko, minortiy pawl ca ah zei hmanh a um lo. A chinchap ah, 2008 phunghram cu democracy kiap a tling lo. Cucu nihin Myanmar ram politician hna i an thlawhding lohma pakhat a si. An rian a si fawn. Hi phunghram remhnak kong hi a biapibik mi rian pakhat a si ca ah Chin mi nih zei party kan thim ah dah kanmah nunphung khel in phunghram a chuah lai, democracy le federal kan hmuh lai ti kha ka ruahning tlawmpal langhter ka duh.

Myanmar thimfung thlakning

1. Phunghram remhnak lam pahnih a um.

a) Hluttaw chung remhning a si. Hluttaw fonh Union hluttaw i 25% cu ralkap nih a kut ah aa hum i, 75% cu mipi nih kan duh i kan thimmi hruaitu hna nih kan thimning in an tin cio. Phunghram ah 75+ hnatlak lawng ah phunghram remh le thlen khawh a si tiah a sertu nih master key in tawh a hren. Thimnak kan zoh ahcun 2010 ah party 37 nih thimnak an i cuh i USDP nih 75% chung i hmuh khawhmi thutnak vialte (State telh lo) tthutnak 498 chung ah tthutnak 388 ( (pyituh 259 +Amyota 129) an hmuh (New Light of Myanmar on Nov. 11-18, 2010). Phunghram an remh lo, annih cu USDA timi ralkap chan party nih ahrinmi USDP an si ca ah a si, 2008 phunghram kilven kha an rian a si. NLD nih 2015 thimnak a tei, Union hluttaw ah 75% chung i thim khawhmi 100% a simi thutnak 498 chung ah thutnak 390 an hmuh. Cucu ralkap he tal in a ummi 100% (75%+ 25%) chung ah 59% lawng a si. Cozah an ser nain phunghram thlen le remh khawh a si lo. Ralkap pa nih "No!" a ti, a duh lo. 2015 thimnak hi vawleicung ah Suh Kyi a lar bik caan a si i, NLD cu tlangcungmi hmanh nih an miphun party kal tak riangmang in an vote caan a si ca ah ceilak a tei ko nain phunghram a remh kho lo timi cu ralkap hnatlak lo in hluttaw chung in phunghram remh khawh a si lo timi sullam a langhter kha a si. Ralkap va lem hmasa kha aherh tiah a chimmi zong an um.

b)  NCA lam in a rading phunghram kong a si. NCA ahhin tawh a tlaitu cu a foinak in buu thum an si. EAO-S timi tlangcung hriamtlai phu NCA minthumi, cozah (USDP le NLD) le ralkap (Adang zong an um rih ko nain hi hna pathum hi a biapi bik an si tiah ka ruah). Hriamtlai phu hna nih kah daihnak menmen an duh ti lonak cu ralkap chan ah ralkap nih tamtuk an rak hlen cang hna ruang ah a si. Ramkhel kong cu ramkhel lam in kan fimtawl aherh ti kha an cohlanning a si. USDP chan U Aung Min peace process cu 2008 phunghram tang luh kha a si. NLD chan NCA lam cu dot 7 a um.

1. Cozah hlun nih a tuahmi political dialogue zoh thannak
2.  Political dialogue framework ser.
3. 21st Panglong Conference tuah. Political dialogue framework in a chuakmi pawl hnaltkanak lak.
4. Union Accord minthut. 21st Panglong Conference hnatlaknak lak,
5. Hnatlaknak lakmi in phunghram thar chuah.
6.  Phunghram thar ning in multi-party election tuah.
7.  Multi-party election result zul in democratic federal union ram i can.

 NCA lam in a chuahding phunghram cu ralkap, tlangcungmi, cozah (NLD), Civil Society Organization (CSO), Political Parties hna le adangdang nih remkhel ceihhmainak an ngeihmi a sic a ah NCA ah a ummi ralkap nih hna a tlak cangmi hluttaw ah hnatlaknak lak tik ah a foi te hluttaw chung ummi ralkap nih an cohlang lai, tiah ruah a si.

NCA lam i, i teltumnak zoh tikah NLD chan ahcun thimnak ah a teitu party lawng kha kusale an si. Aruang cu mi tam tuk i tel ahcun ruahnak a tam, tuahding a tam ca ah remh daihnak a nuar lai tiah ruah a si ca ah a si, tiah U Taa Hla Phe timi UPDJC Secretary Committee chungtel nih CDES nih interview an tuahmi ah a chim. Hi ruang ah miphun phunkhat a si nain, hriamtlai phu (or) ramkhel party aiawhtu a ngei lomi cu remh daihnak lam ah an i tel kho ti lo. Cucu Danu miphun nih an ton, hriamtlai phu an ngei lo leng ah an miphun party nih teinak a hmuh lo ca ah a si. Hi NCA lam ahhin CNF lawng si lo in Chin Miphun party an i tel ve ahcun pakhat thazaang le pahnih thazaang aa dan bantuk in ttuanhma a kal deuh lai tiah a timi zong an um. Zei a lawh lai hngalh a si lo. CNLD Chairman (tulio) Salai Ngaisak nih cun “miphun hna nih ramkhel kong i ruahnak hi tuah hmasa ding a si. Tuah hnu ah miphun pakhat i “political will” kha theih khawh a si lai. Cu ti cun 21st Panglong cu kalpi ding a si,” a ti. Ram sersiam (Nation Building) kha a si ca ah miphun hna nih an aiawhtu chuah in chim rel le an duhning cio fonh in ram ser kha aherh tiah a chim duhmi cu a si, tiah ka ruah. Cucaah, Mathematically te in cun NCA lam cung ahhin CNF lawng si lo in Chin Party siseh, Chin Civil Society Organization hruaitu tbk... hmanh khi i tel hna sehlaw Chin miphun kong chim tikah a tthawng deuh hrim lai ti cu ruah khawh a si. Cu ti in peace process ah kan kawl chim a si ahcun phunghram ah telhpiak kan si lai i, kan ram ca zogn ah a tthahnemmi a si lai.

2. NLD Remhmi Phunghram VS Chinmi Telh in Remhmi Phunghram

Tlangcungmi nih Kawlmi zumh khawh a si lonak hi a ruang a rak um. General Aung San nih kan ram cu “miphun hme covo tling pek in ser a si lai” tiah phunghram a rak suai nain vanchiat ah 1947 July 19 ah thah a ton ca ah a phunghram cu Kawl nationalist tiah ruahmi U Nu nih U Chan Htun tuanvo pek in a thar a chuah. Cucu Panglong Conference biakam “federal” he aa kalhmi “unitary” base in sermi arak si. U Chan Htun hrim nih a hnu ah tihin a rak chim “Kan ram hi aleng lei in zoh ahcun federal design in sermi a lo ko nain a tak ahcun unitary uknak arak si”, a ti (Tinker, 1957:13). Aung San i “policy of unity in diversity” cu a rak thih caah Chin scholar a simi Lian Hmung Sakhong nih cun tihin a rak chim, “Tlangcungmi ramkhel dan le Kawl ramkhel dan cu 1947 July in September kar ah arak i dang” (Ending Ethnic Armed Conflicts in Burma. P.9). Hi Aung San version phunghram le Chan Htun version aa dan kha tlangcungmi nih mit hmuh kut tongh in an hngalh tikah “ethnic conflict - miphun karak buainak” a chuak. U Nu nih Kawl biaknak kha ram pumpi biaknak ah a canter tikah an buai chin. Cu ruang ah ahmasabik Myanmar ram President Sao Shwe Thaike hruainak in Taunggyi Conference kha tlangcungmi covo coding in an rak tuahnak a si. Nain, cucu a phi an kawl lio “Faderal Seminar” Yangon ah an tuahmi a dih hlan ah Newin nih ralkap thazaang lak in 1962 March 2 ah uknak a lak ruang ah a dong. Ralkap chan cu 1962 aa thawk i, 2010 ah a dong. Hi caan i ukning cu miphun pakhat ah miphun hme pawl canter kha a si. Minority hna nih an ca le an holh an nunphung kilvennak nawl an ngei ti lo. Kawl ca lawng an cawn ter hna ca ah tlangcungmi tampi cu ram tang ah an lut. Hriamtlaih kha an ca ah nunnak lam kawlnak a hung si. Hi bantuk thil tete a rak um ruang ah nek a tongmi minority pawl nih Kawl miphun kha an zumh kho ti lo. Aung San Suh Kyi cu democracy a duhmi a si ti a si nain, Kawl a si ruang koko ah tuanbia ah hlen a rak tong balmi Tlangcungmi cheukhat nih cun an zumh kho lo.

Cu ruang ah NLD nih phung an ser/remh tikah anmah Kawl dan in an ser sual lai i, miphun hme kan covo an nganh than sual lai ti kha an thin a phang hna. Cu ti a si ko lai tiah an ruahnak pakhat cu 2018 i NLD nih an remhmi land law (Vacant, Fellow le Virgin land: Vawlei phung) ruang ah a si bik. Cucu VFV phung nih cun Tlangcungmi hna nih rak ngeihmi customary law kha a theih pi lo. Pupa ram a um lo ti a si. Pupa ram ngeihning in kum 300 leng arak i hruaimi tlangcungmi ca ah hi phung nih buainak a chuahter. Phungning in hmatpungtin khawh a si ti a si nain, cozah zung ah a sau tuk hngah ahauh ruang ah le khuate lei ca ah hmatpungtin tuah ahar ca ah vawlei ngeihnak hmatpungtin ngeih ahar. Hmatpungtin cu mi thei hngal, mirum le mifim ca ah tuah a foi deuh ca ah hi phunghram ning in cun vawlei lawng paohpaoh kha mi thei- hngal, mirum le mifim kut ah a phan kho tiah ruah a si. Hi ruang ah Hihi zawn hi Tlangcungmi lak ah NLD an thazaang a derternak ngaingai cu a si. NLD zumh lo ruang ah Miphun Party aa timi party pawl nih kanmah kong cu kan duhning te in phung kan i ser lai ti a si ve. Kan ca le kan nunphung, kan biaknak, kan phungphai (Customary law) kan dirpi lai ti a si. Democracy ahcun majority duhnak in thil tuah a si nain, minority covo hnawr a si lo ti a si ca ah minority miphun zong nih hi ti an tinak hi democracy tahfung he aa tlakmi a si. Sinain, biahal awk ngai a ummi cu zeitluk in dah ram pumpi sernak ah Minority pawl nih an phung kong an chim khawh hnga ti hi a si. Dr. Lian Hmung Sakhong nih cun ,“State Constitution kan ser lai,” a ti. Cucu federal timi kha a si. Cucu CNLD party chairman David Ngaisak te i an chunmang kha a si ve. Nain, nihin ni ah political powera umnak cu ralkap kut ah a si tikah second person le third person a simi NLD le CNLD or Tlangcung party ca ah phunghram remh le federal ram ser hi thil har ngaingai a hung si rih kho. Nain, a si kho lomi a si lo ti hi theih aherh.

NLD dirhmun hi kan zoh ve ahcun, NLD cu ralkap kha thih ngamh in a rak dirh onh ngamhtu Suh Kyi nih a rak hruaimi a si. Saw Mawng te nih Party Registration Law an chuah bak in NLD cu rak dirh a si i U Aung Gyi cu Chairman a hung si. Cun, Vice Chairman ah U Tin Oo le GS ah Suh Kyi an hung si. 1990 thimnak an tuah hlan 1989 July 19 ah Suh Kyi le U Tin Oo cu ralkap nih NLD an thazaang der seh timi ruahchannak he thong an rak thlak hna. Sihmansehlaw, 1990 thimnak an tuah ciamam tikah NLD nih tthutnak 485 a ummi chung ah tthutnak 392 (80%) a hung co. Newin party BSSP in amin thlen a simi National Unity Party cu tthutnak 10 (2%) lawng an co. Sihmansehlaw, Uknak nawl cu NLD sinah pek a si lo. National Convention tu rak tuah a si, 1992 May 28 ah phunghram thar ttialding bia an chah. Chungtel minung 702 an si, Ralbawi 14 le ramkhel parties chungtel 28 an si. Hi chungtel 702 chung ah milu 99 cu parliament chungtel kha an rak si (1990 election elected). Adang atangmi (70%) bal cu ralkap nih a thimmi an rak si. Cu phunghram cu 2007 ah an lim i 2008 February 2 ah rammi hnatlaknak lak in nihin tiang hman a si. Hi phunghram kan zoh ahcun ralkap nih an duhning in an sermi phunghram a si. Hluttaw inn pahnih ah ralkap chungtel 25% an i tel, States, regions le autonomous regions 3 vialte dihlak funh thutnak 883 ah ralkap nih 220 an tlaih. Cun, ralkap nih President ca minung chuahpi khawh a si. Asullam cu ralkap chuahpi mi cu President a si lo hmanh a tlawmbik rank vice president a si lai timi sullam a si. Cun, adang Ministry zong ah ralkap nih power an ngei. Fiang deuh in kan chim ahcun ralkap nih Myanmar ram cu 2008 phunghram in a hum i political power cu a zal chunh ah aa sanh timi sullam a si.

2010 ah regime open a hung si i thimnak tuah a rak si nain NLD cu a nuar i a rak lut lo. Ahnu 2012 chan karlak thimnak ah a lut ciammam in tthutnak 44 a lawngmi ah 43 bak te an co. 2008 phunghram ning in a voihnihnak tuahmi ram pumpi thimnak cu 2015 ah tuah a hung si tikah NLD nih Union hluttaw tthutnak 390 an hung lak, ram then (States le regions le mah te khuakhan lairelnak region 3) ah tthutnak 496 an hung hmuh. Hi tan thimnak cu ralkap party timi USDP le NLD kha biatak te in an hung i zuam caan kha a si, palai 1130 veve in an i zuam. USDP cu Union hluttaw ah tthutnak 57 le ram then ah tthutnak 41 a co ve. Hihi zat hi cu 2010 i USDP nih an hmuhmi he tahchunh ahcun tam tuk aa thlau kha hmuh khawh a si. Hi lio NLD nih teinak  ahmuhnak kong cu Ardeth Maung Thawnghmung timi U.S.A ah political science professor (chair in her department) nih cun atanglei bantuk in a chim.

1.      Suh Kyi a min than tuk ruang ah a si.

2.      Tlangcung party nih party tampi an ngeih ruang ah a si.

3.      Thim phung FTPT ruang ah a si, tiah a chim.

“Time to Change” timi tlaihtleng nih vawlei cu a cul dih. Teinak an hmuh tikah Myanmar ram cu democracy a si cang lai tiah ram tampi an i lawm. Abik in democracy a uarmi pawl an i lawm. Sinain, NLD cozah cu Rohingya buainak nih a hung zulh colh tikah international ah mithmai tha lo an hung hmu. Suh Kyi upatnak an pekmi cu a tom tom in a ttil. Nain, nihin tiang ah Suh Kyi cu uar tukmi a hung si rih. Phunghram aa remh kho lomi cu ralkap nih an kham ruang ah a si timi ruang ah an uarning cu tam a zor lem lo. Tlangcungmi hna nih an uarning a tlak cu phungdang a si. NLD cu democracy a kan phak tertu an si. USDP le ralkap kut tang phak tthan nan duh lo ahcun NLD hi thimfung kan thlak hna ding a si ko e, ti hi NLD tanhtu nih an chim lengmangmi bia pakhat cu a si. “Development” a tuahmi ruang ah siseh, Suh Kyi a minthang ruang ah siseh, ralkap tang kir duh lo ruang ah NLD flag color asen nih mi tampi a sen ah a ser hna. Tlangcung party cu ahnu deuh ah kan thlak te hna lai. Zeicatiah, atu cu ralkap uknak in chuah kan i timh lio a si. Kanpi a nun lio te ahhin NLD cu vote ko hna usih! “Amah nih democracy a kan phakpi” ti hi NLD tanhpitu hna nih chim lengmangmi bia cu a si. Zei khom a si ah, Ralkap uknak cu kan duh ti lo, Kawl cu kan zum ti lo timi lei in tuak ahcun CNLD thimfung thlak a si ko hnga. Sihmansehlaw, ralkap uknak kan duh ti lo, CNLD nih cun a kan luat ter kho fawn lai lo a timi nih NLD thimfung thlak a si ko hnga. Abiapi mi cu Chin kan si ca ah Chin nih hi party thimfung kan thlak cun kan miak lai tiah ruah ahcun thimfung thlakding a si ko.

                                         ____ END_____

Read More