"Mirang Uknak le Nihin Lairam Pengtlang"

Mirang hi pennak a kauhtu ram hna lak ah a penmi ram ca ah thatnak an tuahbik ti, a si. France hi an ttha ve kan ti ko nain, lahkhah pek lo rian fial hei ti bantuk an rak hmanmi ruang ah Mirang nih a teinak hi a si tiah ruah damh khawh a si. Japan, Germany, Belgium, tbk,.. pennak a kauhtu hna bal hi an ttha lo ngaingai. Hi ti a chia le a ttha cuai thlainak an tuahmi lakah, pennak a kauhtu ram nih a penmi ram ca ah zei bantuk ramkhel tungtlang, sipuazi, fimnak, tbk,.. a roh tak timi a biapi bik bia chattu a si.

Cucu Lairam level in kan chim ahcun,

Lairam ah mirang nih a rak hmanmi phung tampi an um hna. Chin Regulation Acts theng chim duhmi a si lo. Zatlang nun ah phung ah rel lomi "unwritten laws" bantuk in a ummi tampi an um. Ramri chiahning te hna, Khua khat le khuakhat ri an i chiahning te hna. Ca an kan serpiakmi te hna, biaknak a kan phorhmi te hna, tiang in ruah ahcun Mirang an phak hlan Lairam le Mirang an phak hnu Lairam cu van le vawlei tluk in aa dang. Mirang pennak nih Lairam a tthancho ter dan hi a mak tuk. Cucaah, Laimi lak i kan pa pakhat nih cun , "Ramkhel nih Lairam a thangcho hmasater bik. Biaknak hi cu a hnu ah arak ra," tiah a kan chimh. Cucu a dikmi a si ve ko.

Mirang nih Lairam a uk tik ah, pengtlang a tthen tiah Pu Lian Uk nih a kan chimh bal. Cucu a si takmi zong a si tiah mi tampi sin in ka theih chap. Cucu Senthang peng, Lautu peng, Mara peng, tbk,.. tthen khi a si. Kut-ke dong zat lo Lai tuanbia cauk kan rel tik zong ah peng le tlang min a chuah hi mirang an phak hnu in a si ko timi khi fiang te in a lang. Mirang an phak hlan ah peng le tlang zong a rak um lo, khua le khua deuh in a rak um. A tthawng deuh khua nih chiah kholh chan arak si.

Hi tin mirang nih an rak thennak cu "divide and rule" ti'n a min arak thang. Hi policy cu rian a rak tuan kho ngaingai i, khua le khua dirhmun in peng le tlang dirhmun ah Laimi a rak cawi tiah ruah khawh a si. Hihi Mirang nih peng le tlang a ser hnawh chan cu asi tiah ka ruah.  Hngalh aherhmi cu Chin timi kha a lonh bal lo.

Chin nu le Lai Tikor

__

Mirang an kir tik ah,

Lairam ah peng le tlang tanhnak nakin mah le khua le veng i tanhnak a rak thawng deuh ti khawh a si. Cucu Hakha le Falam an rak i  huatnak ti bantuk in hmuh khawh a si. Cucu khuapi kong kha a si. Hikaa ah policy maker ah ruahmi Laimi ramkhel rian ngei pawl an lungthin put le mipi lungthin hrim nih mah le khua tanhnak zei tluk in a ngeih ti kha a lang. Cucu khua khat le khua khat rak i velhnak ti bantuk in a lang. Motor lam cawnak ti bantuk in a lang.

Cu dirhmun in peng le tlang lei ah caan tawite ah kan i thial. Cucu peng le tlang thenmi a hram a sih cang ca ah a si. "Kanmah peng" "Annih peng" ti bantuk pentlang dawtnak a hung chuak. Pumpalulh zuamnak, civui, puai, tbk,.. ah peng le tlang min in hman a hung si. Cucu Chin timi ca ah minung pumh chung i a ummi hnakruh bantuk tete an hung si. Peng le tlang a than ahcun Chin a thang ve ca ah a si.

Ram thumnak thlaici,

Ram thumnak kan phak tik ah Lairam ca ah phaisa kan hung hmu. Phaisa kan ngeih ca ah kan lung i a ummi saduhthah kan zuan hnawh colh. Cu kan saduhthah cu zei a si ti ahcun mah le peng tlang te lawng i fun. I Pathian biak kha a si. Mah le pengtlang pumhnak ah i tel lo cu phun daw lo deng in hmuh a hung si.

Ram thumnak lei in mah le peng tlang hoih in biakinn dirh thli a hung hrang. Nihin ahcun Chin khuapi Hakha ah peng le tlang min in Khrihfa buu a um cang. Khrihfa buu cu Laimi ca ah ngaihchiat le lomhnak ton tik ah tlangthla tu a si. Cucu ti hin fian khawh deuh a si; Mi thi cu Khrihfa buu nih Khrifa phung in a vui, Thit umnak cu  Khrihfa phung in tuah a si. Chim duhmi cu Khrihfa buu hi Laimi ca ah a biapi tukmi a si. Cu bantuk a biapi min ah peng tlang min hun chuanter cu "Peng tlang zei tluk in dawt le a biapit zia" langhter a si. Ram thumnak le ram chung ummi i pehtlaih tikah ah an biakinn ca ah rian a hung tuan kho ngaingai fawn. Biakinn an sa, motor an caw.

Bia donghnak

Zei thil paoh hi a hram in zoh ahau. Biology mit in chim ahcun thingkung a nunnak cu a hram umning nih a ngeih. A hram zoh in a nun le a thih bia khiah khawh a si. Cu bantuk in nihin i peng le tlang tanhtuk hi Mirang nih an rak duh taktakmi a si hnga maw ti mi kha pakhatnak ruah a hau. Pahnihnak ah, peng le tlang tanh tuknak nih "Chin" sersiamnak ah zeidah a chuahter khawh timi zong a biapi fawn.

Kan lung aa rual le rual lo cu kan zatlang nun in hngalh khawh a si. Kan lung i rual usihlaw, zei kan hmuh lai? I rual hlah usilaw tah, zeidah a can lai? ruah ahau. "Over" cu zei hmanh ah attha lo. Dawtnak hmanh ah over a tha lo. Kan peng le tlang kan tanh ning hi zei tluk dah a si ti ruat cio ding a si