"Ramkhel le Biaknak"

Minung tha te in kan nun khawh nakhnga a biapimi lak ah "ramkhel  le biaknak" hi an i tel. Ramkhel timi biafang hi khuapi pakhat a ummi ca ah rian va tuan a si, an tinak cu a hlan lio cun ram pakhat kha khuapi pakhat bantuk in a rak um ca ah a si. Khrihfa zumhnak ahcun Pathian nih Adam le Evi kha a ser i, cu tin cun ram cu a hung i sem, Khrihfa sinak hram a sih, tiah an chimmi he a hun i dannak tete zong a hun um lai ca ah ca rel tikah ramkhel thiamsang  hmuhning ah "hi tin pei" a rak um ve hi tiah nan ruah ding kan sawm hna, keimah tialmi si lo in ka relmi ca chung khawmh suat ka fonhmi kha ahun si.

Ram pakhat a hung i ser bak in biaknak hi a um lo, an ti. Siloah, an i dang cio, an ti. Mah le zumhning le kalning cu "state of nature" level ah a rak um ko hnga nain siangpahrang nih a ukmi ram an si tikah "biaknak pakhat ngeih kha a biapi" nak cu biaknak cu zumhning le pomning arak si ca ah a si. Zumhning le pomning in minung cu a cawlcanghmi kan si ca ah a rak biapitnak a si, an ti. Hi ruang ah aluancia kum thong tampi ahcun siangpahrang hna nih 'biaknak tha" an timi kha rammi dihlak an biak ter hna. E.g, Baibal ca chung i Danial tuanbia, VIKING series,. Myanmar ram ah Buddhist a phak dan, Mirang nih Khrihfa biaknak kha colony an tuah tikah an kalpi dan tbk... zoh chih in tuak tikah cucu rak dik ngai dawh a si.

Biaknak le ram pakhat kha a hung i kawp khawh tikah political ideology pakhat ahung chuak. Cucu "Hruaitu cu Pathian thimpiakmi an si" ti hi a si. Pathian kha a sangbik tiah an biaknak in an ruah ca ah Pathian nih a thimmi hruaitu a si tiah an pom tikah hruaitu nawl an ngai. Hruaitu doh kha a rak tlawm ca ah ram chung ah revolution ti bantuk arak tlawm fawn, an ti. Cu bantuk hruaitu cu Pathian thimmi an si timi cu Isreal tuanbia ah hmuh khawh asi leng ah Greek tuanbia ti bantuk zong ah hmuh khawh a si (David, Solomon, Jews, Hercules).

Kum saupi a hung rauh tikah biaknak le ramkhel cu duhsah te in an lam a hung i dang. Biaknak cu pumpak (individual) he aa pehtlai, ramkhel cu mi buu he aa pehtlai ti a hung si. Cu bantuk ideology ruang ah "Freedom of expression" chung in "mah duhmi biak khawhnak" kha democracy ram ahcun a biapimi a hung si. Mah duhmi biak khawhnak ram a si lomi cu "democracy ram" a si lo ti tiang in ti a hung si. Mah duhmi biak khawh lonak timi cu cozah or ram hruaitu nih kan ram ah " hi biaknak" hi kan biak lai ti bantuk hramhram in ti kha a si; Theocracy, U Nu, Middle East lei ram cheukhat. Khat te lei in chim ahcun, pumpak nih a biaknak kong kha decision tuah seh, ti kha a si ko. A sullam cu democracy ram ahcun 'secular state" kha a biapi ah a chiah. Secular state timi cu biaknak hram bunh in ser lomi ram ti in a foinak in ti khawh a si.

Khah mah vial, sau tuk sual lai.

___

The Chan