Ram Bupi Pau Dothlennak Chaw Kawlning Hei Zoh Tuah Sih

Min Aung Hlaing uknak lak hlan ahhin hriamtlai phu 21 hrawng an um tiah an ti. Hi phu hna nih phaisa an kawlning lam pahnih in a um. Shan ram lei kap ah a ummi pawl cu drug an zuar i, adang pawl cu drug zuar lo in an miphun pawl kha ngunkhuai an kholh hna. Cu leng ahcun NGO pawl cheukhat nih hriamtlai hi an bawmh ve tawn hna, ti a si. Ngunkhuai in hriam atlaimi lakah KNU te pawl hi buu ngan cu an si hna. Sihmansehlaw, 2021 Min Aung Hlaing uknak lak hnu ahcun dothlengtu hna nih phaisa le chaw kawlning tamtuk a hung i thleng. Atlangpi in atanglei bantuk in hmailei kong khuaruah khawh nakhnga ka hngalh tawk te ka rak ṭial lai.

                                        NUG Cozah Hruaitu Cheukhat Hna

1. Ramchung  Chawl Kawlining

Pau dothlennak aa thawkkaa ahcun dothlennak ca ah a si poah ahcun tiah mipi nih Facebook in bawmh ahaumi langhtermi (status tbk) in, direct in sian tawk cio rak kuat tawn a si. Sihmansehlaw, Cu ti i bawmhnak cu power a canding kha SAC nih an hngalh tikah zokzok in internet phihkhar le bank ngiat a um ca ah ahnu ahcun "online" in mi bawmh a hung har. Cucaah, offline tu in mah le zumhmi minung, zumhmi buu hoih in dothlennak ca ah mipi cu phaisa in i tel cio asi. Mipi le MAH kar buainak a ngan tuk tikah ram pumpi sipuazi cu a taw-ne tiang a tla. Ram an uk kho hrim lo tikah security thinphan ruang ah ramleng company pawl cu an phaisa te he an ram ah an kir cio hna. Cu tikah ramchung i rammi hna zong dothlennak ca ah pek awk phaisa an hung har hna. Cucaah, a cheukhat PDF cu ralkap an um ko bu ah phaisa a um ti lo ca ah ralkap dinhter a simi an um len, ti a si. A cheukhat PDF ṭhawnnak hmun ahcun ngunkhuai pek a si ve. A bik in, Sagaing le Magway hrawng ahcun lam kip ah dothlengtu mino pawl nih motor cu sian tawk ngunkhuai an kholh hna ti a si. Cu kong he pehtlai in NUG humhimnak lei vuaci U Ye Mon nih cun mipi duh na lo in ngunkhuai khawh cu ral ring ding a si, arak ti bal. Nain, PDF hi NUG toi ah a um dihmi an si lo tikah cu a bia cu a kakip i a ummi PDF nih an ngaihmi ah a cang lo, ti a si. Cun, adang pakhat chaw kawlning cu MAH ralkap hna CDM ding lem hi a si. Dothlengtu hna nih rallokap hna cu hriam he CDM nan tuah ahcun laksawng le zohkhennak kan in tuahpiak hna lai an tinak thawng in CDM a tuahmi MAH ralkap an hung karh ngaingai ve, ti a si.

Ramleng Chawl Kawl Ning

Ramleng a ummi Myanmar rammi siloah Myanmar ram chuak pawl hi buu khat te ah um lo  in ṭhen tampi ah aa ṭhenmi an si hna ca ah dothlennak ah an chawva an pekning hi phun tampi a um. Pakhatnak ah, a tam deuh nih cun an community sinah an pek. Community zong nih chawl kawlnak ah event phunphun kha an ser ve fawn. Mah bal, phaisa peknak kong cu Community leaders nih biachah hna a si tikah Myanmar ram ah a phak tikah thawhmi phaisa kha tampi aa cheu. A bik in, miphun tamnak Myanmar ram a si tikah NUG sinah community nih pekmi hi mah miphun sinah community nih a pekmi nakcun a tlawm deuh ko lai tiah an zumh. Pahnihnak cu  social media hmang in Influencer platform hman in phaisa kawl kha a si. Facebook le youtube ti bantuk ah follower tam deuh a ngeimi nih cu ti cun phaisa cu an kawl hna. E.g, Follower 1.6 million a ngeimi Pancilo cu 2022 Marh le April ahkhan $ 2 million a kawl khawh ti a si. Cun, adang pakhat cu technology hmang in tuahmi a si. Cu lak ahcun clicktodonate  cu Myanmar rammi sing 5 nih an download i, an click mi thawng in $ 1 million cu dothlennak ca ah a chuak ti a si. Cun, game te pawl zong tuahmi a um chih i, "War of Heroes" nih hin 2022 ah $ 200,000 a chuahpi e an ti.

NUG Phaisa Chawl Kawlning

2021 April 16 ah dirhmi NUG hi a dirkaa hrawng ahcun mipi nih an rak bawmh tuk i, donation bak lawng ah $ 10 million hi chikkhat te ah arak hmu, an ti. Nain, MAH nih bank rian ṭuanning a tuai tam hnu ah tam tuk a zor. NUG nih an chimmi pakhat a mak ngaimi cu, Ram tampi chung ah Singapore hi chawva luhnak bik ram a si, an timi hi a si. NUG- Ministry of Planning, Finance and Investment nih NUG phaisa a ngeih khawh nakhnga tiah "heh-chet" a cawl ve i, phaisa kawlnak phun ngan phun thum a tuah. Cu hna cu pakhatnak ah Bond zuar a si, $ 38 million hmuh a si cang. Pahnihnak cu End of Dictatorship ti a si. MAH le a ralkap bawi pawl an inn le an lo pawl va zuar kha a si. Hihi in $ 7 million a lut ve. Pathumnak cu NUG-Pay tuah a si nain, Zei bank hmanh nih rian an ṭuan ṭi rih lo ca ah a hmangmi 20,000 lawng an si i, $ 1.6 million hrawng lawng a lut, an ti. Sinain, Ministry cheukhat cu fund kawl kong ah anmah te in a kawlmi zong an um ve ca ah NUG phaisa hmuhmi hi, hi nakin a tam deuh ding cu ruah khawh asi. NUG- Hunhimnak lei (MOD) nih cun 2022 June thla ah hriam cawknak ah $ 44 million cu hman a si cang e, tiah an rak thanh bal ve. 

A sii A vang Cangmi SAC

SAC hi an i ruahning cu a si hrimhrim rua lo. Ramchung ah mipi nih an rak doh tuk hna tikah harnak kha fakpi an rak tuar ve. Cu chung ah Mipi nih duh lonak langhter ruang ah ramdang company nganngan hna cu an phaisa he an ram ah an kir hna. A cheukhat MAH naihniam company pawl hoi hna cu cei taktak in an rawk, a cheu cu an company tiang an khar hna. Myanmar Beer zong hi uknak lak hlan ah $ 2 billion hrawng an zuar tawnmi kha uknak lak hnu cun $ 164 million lawng an zuar khawh ti a si. Caan tlawmpal a kal hnu ah Justice for Myanmar le Global Witness te pawl cawlcanghnak thawng in "kan ṭuan chih ko lai" a timi company pawl tiang in Myanmar ram cu an hung chuah tak. Cu lakah MAH i aa hngatchan taktakmi France company Total Energies te pawl an i tel fawn. Mipi sing 400,000 fai nih CDM an tuah chap tikah cozah an run khawh ti lo i MAH nih cun lam a kawl ve. Cu hna cu, pumpak in tuah le cawk khawhmi kha cozah nih zuarh si lo le rikhiah in zuarh ti bantuk te hna a si. Biana ah, Fuel, cooking oil siseh dollar ti bantuk kong ah a hung i thlak deuh ngai. Har tuk in a um cang ti a langh biknak cu sui tlang tete mipi hmai ah a hung zuar lulhmi hi a si. Cu ti a har lio ahcun Financial Action Task Force (FATC) nih SAC cu ralhrang cozah an si ca ah North Korea le Iran bantukin chawleh le phaisa pek le bawmh lo ding dantatnak an hung tuah chinchap hna.

Acung i data hna cu dothlennak a hmailei kong vuan cuanh khawh nakhnga tlawmpal te ka hung tarmi a si. Phaisa hi pek sawhsawh in pek lo in pek thiam kha ahau ngaingai. A ruang cu Myanmar ram ahcun power ah a cang ca ah a si. Pek sual ahcun ralhrang kut ah a phan kho siloah ralhrang thar sernak ca ah a si kho. Cucu hngalh bu in aherhnak te ah kuat khawh ding ah ka hawile vialte ka hun in sawm ve hna.

____

The Chan
Seoul 
January 16, 2023

Read More