"Myanmar Ramkhel le Tlangcung Hriamtlai hna Chunmang Aphunphun"

KIO/KIA ralkap buu

Myanmar ramkhel buainak hi federal democracy i halnak ruang ah a si timi idea zong a um. Acheu Myanmar ramkhel expert Martin Smith hei ti bantuk nih cun nihin Myanmar ramkhel buainak cu mirang nih a hmanmi ukphun "thencheu ukphung" ruang ah a chuak, an ti. Mirang pennak ruang ah mi cheukhat tlangcungmi cu Khrihfa  an can ca ah biaknak i dannak pakhat a chuahter, a ti. Cucu tlangcungmi scholar tampi nih an cohlang lo. Mirang chan hlan Myanmar siangpahrang ram ah kan i tel lo, a timi miphun zong an um hna. Sining le cohlan ning tampi aa dang. Chin ram ramkhel hruaitu hna nih an chimmi cu Chin ram, Union of Burma ah kan umnak cu 1947 Pyidaungsu  nih a hrinmi ruang ah a si, an ti. Annih an buaimi cu "coming together, holding together" ti bantuk idea kha a si ca ah "Federal Democracy" in kan ram kan ser lai an ti. Siloah, phundang in Pinlung biahrenh zul in kan ser lai an ti. Cucu pinlung min a thumi tlangcungmi tampi i an chunmang pakhat a si. Hi ruang ah mi thong tampi cu thlan mual an liam cang.  

Cucu Kawl politician pawl pomning he van le vawlei in a hung i dang. Kawl nih cun Mirang nih a kan hrawh timi idea an pom i, Pinlung cu mirang chan hlan Myanmar Kingdom reform in an hmuh. Mirang nih ahrawhmi kha Pinlung nih a hrin ṭhan ti a si. Annih i, an chunmang cu mirang chan hlan ram "Myanmar Kingdom" ser ṭhan kha a si. Cucaah, Pinlung le Lung lo um lo, an duhmi ca ah policy an tuah. Cucu policy pawl cu a foinak in Burmanization tiah auh a si. Burmanization timi cu Kawlmi siter, Kawl biaknak biakter le Kawl nunphung hman ter kha a rak si. Cucu zalennak hmuh hlan 1947 September ah U Nu le U Chan Htun nih thlaici an tuh i, nihin ahcun tampi an kheu i, an par cang. Cucu Kawl chung in ramkhel phun phun hnih a simi ralkap le NLD/AFPFL pawl nih an kalpi mi a si. A nem le a hak lawng an rak si ko ti cu an tuanbia zoh ah zapi nih hmuh khawh a si ko lai tiah ka ruat. Naypidaw hei zoh ah an siangpahrang hlun thangṭhatnak mi lem an ser, Hakha hei zoh ah Chin paralṭha Kio Mang ca hmanh ah hmun a um hin lo. Aung San milem tu nih a khuh. An policy pawl kha education he an cawh ca ah rammi nih a palh le palh lo theih khawhnak a tlawm tikah tlangcungmi tam deuh nih kan covo le kan nuhrin covo kan thei ti lo. Cucaah, ramkhel a thei lomi tlangcung ram ahcun dothlennak thazaang a chia ngaingai.

Hi bantuk political goal lawng si lo in Arakan, Karen tbk Pinlung a thu lomi nih ramkhel chunmang an rak ngei ve thiamthiam. Cucu tuanbia in si lo in nihin dirhmun in kan chim ahcun Arakan nih cun "Arakan Dream" an ti i, ramkhel thiamsang pawl nih an kherhhlai dan ah, independent lak i, 1782 hlan i Arakan Kingdom bantuk ser zong a si kho tiah an ruat. Mah cu a si lo hmanh ahm Wa level hrawng cu an manh, an ti. An pu nih a rak chimmi bia pawl lak ah minthang ngaimi le pakhat cu; 

"Kan ram hi democracy in kan ser lai ti hi theory cun a dik ngai ko nain atak ah nihin tiang a si kho lo. Zoh ko ulaw, Karen hi an thawng nain, nihin kum 70 tiang an chunmang an tlinh rih lo"

tiah a rak chim bal. Anih i a idea bik cu "thawn ahcun uktu si khawh" a si timi idea kha a si. Phundang in Arakan hi ralkap thawng tha, ram dawtnak a ngeimi miphun kan si dih ahcun kan herhmi miphun kilvennak kan ngei lai ti a si ko. Hihi "self-determination, federal democracy, le equality" hmuhnak ca ah thawnnak aherh timi idea kha a si ko.

NCA lam a um dan

NCA min a thumi phu 10 i, an idea cu NCA cu kanmah nih kan rak thawkmi a si lawng si lo in ralkap, cozah (tu cu um ti lo) le EAO tiah kan i tel ca ah NCA lam in a chuakmi phunghram cu hluttaw chung ah tluangzaang te in hnatlak a si lai, ti a si. Ralkap kuzale hnatlaknak in sermi a si tikah ralkap nih hluttaw ah an doh ti lai lo tiah an ruat. Cucu KNU hruaitu siseh, CNF upa hna siseh, adangdang zong nih an chim lengmangmi bia a si. Nihin tiang ah NCA lam a hnabei seimi tampi an um. NCA a thu lomi pawl nih an chimmi cu NCA lam cu lih le hrawkhrol lam a si. Myanmar buainak cu Constitution kong a si. Peace process in constitution remh khawh a si lo tiah KIO le KNDF nih an chim ve fawn. Chim duhmi cu EAOs karlak ahhin political goal a phun tampi a rak um. NCA a hnabei a seimi, NCA a hnabei a sei lomi, NCA a ruat lomi tiah political player phun thum an um kan ti khawh. Acheukhat cu NCA lam ah kal an duh ko nain ralkap nih a cohlan lomi zong an um thiam.

Hlan lio EAOs phun an dirhmun

Cu a si tikah, bia hei fun ko ahcun tlangcungmi hriamtlai hna chung in a cheukhat cu ramkulh uknak thlen an i tim. Acheukhat cu an miphun kong lawng bak an ruat ve. Kan thawn ahcun kan tei lai ti, a si. Acheukhat nih cun cabuai cung biaruahnak in kan kal lai an ti. MAH a buai tikah EAOs tam deuh cu mark an kawl cio hna. An ralkap nganter an i tim. A karlak ah NUG nih Federal Army kan dirh lai an ti tikah mipi an i lom ngai. Nain, cucu a si kho ding percentage arak tlawm tuk ti cu EAOs politics a theimi nih an zumh. Nain, a si kho lai lo tinak a si lo. Aruang cu saduhthah aa khat lomi EAO hna MAH ruang ah an i fon lai ti hi cu hnule hmai aa khat lo ngaimi an si. Ataktak zoh tikah, EAO karlak ah i dohnak tete zong a um takmi hmuh khawh a si. Cu leng ah, acheukhat EAO nih cun Federal Democracy zong an rak duh lomi hmuh khawh a si. EAO dirhmun hi atlangpi in ram kulhpi serding le mah le ram serding ti hi a si ca ah tutan buainak ah NUG nih zei tluk in a lem khawh hna lai timi hi ngiat awk a tlak ngaimi a hung si lai. Kawl aiawh in rallokap a dohtu ralkap ngan buu pakhat PDF khi hei chuak sehlaw, cucu zeidik a lawh hnga? Cucu NUG a hawikom tlangcung hriamtlai hna nih an hngahmi a si ko ca ah, PDF a thawn ahcun adang EAOs pawl zong an lung let in MAH an doh ṭi hnga maw zoh rih an hau .........!