I. Mifim Hna nih An Chimmi Zalonnak Siloah Luatnak
Zalonnak kongkau he pehtlai in
hmuhning aa dang cio hna. Thomas Hobbes an timi chanthar ramkhel fimnak lei ah
minthang a simi nih a chimmi cu khamtu/donkhantu um lo cu luatnak liberty cu a
si, a ti. Fiang deuh in chim ahcun mipa cu a ruahning le a duhning te in
ho kham/don lo in siloah a ho nawl hal hau lo in a nun khawh kha “luatnak”a
ngeih ca ah a si, a ti. Phundang deuh in vun hlai ahcun Liberty timi cu
mah ruahnak kha ho hmanh nih dantatding in kham lo kha a si. Nain, John Locke
nih cun luatnak cu phung a um lo ahcun a si kho lo tiah a ti. A cauk chung ah “where
there is no law, there is no freedom” ti a si. Phungdang in John Locke
nih a ruahmi cu luatnak Freedom timi cu mipa nih a duhmi paoh a tuah khawh dih
kha a si lo. Phung le phai tang te ah nun kha a si, a ti.
Neanderthal Nu le Pa Muisam
T.H Green timi political scientist nih a chim ve mi cu, mipa pakhatkhat nih amah zalonnak (freedom) ruang ah midang zalonnak (freedom) a hrawh ahcun cucu zalonnak (freedom) cu freedom a si lo. Mi pakhatkhat hnahnawhnak a pemi cu zalonnak cu freedom a si lo, a ti. Democracy aa thawknak ram Greek khua sining kan zoh tikah Plato chan i, Greek pawl khuaruahnak ahcun zalonnak or luatnak timi freedom cu Greek mi nunnak le khuasak khawhnak ca ah a herh ngaimi le a biapi taktakmi thil pakhat a si, an ti. Freedom a um ruang ah rian ṭuantu hna nih dinh caan an hung ngei, chungkhar le hawikom he caan hman caan an ngei fawn. Tuchan sining in kan chim ahcun boss nih a rian ṭuantu kha nikhat ah suimilam 8 lawng rian a fial khawh ca ah atangmi suimilam 16 cu rian ṭuantu nih a duhmi a tuah khawhmi luatnak bantuk kha chim duhmi a si.
Cucaah, a tlangpi in zalonnak siloah
luatnak timi freedom nih hin a ṭha deuhmi khuasaknak kha a chuahter ca ah
hringtu nule pa nih an fale ca ah freedom cu an duhpiak ve hna. Sinain, hringtu
nule pa nih fale ca ah duhpiakmi freedom cu zei bantuk dah a si hnga? An
ngeihmi leilawng motor cu an fale nih an duhnak kip ah zalong te in lo diam va
khalh khi a si hnga maw? Nain, minung hna nih hin kan duhmi pawl nih hin
harnak siloah sunghnak a kan pek khawh ti hi hngalh ahau. Cu bantuk hngalh
khawhnak ngeih lawng ah freedom cu sullam a ngei timi sullam a si.
Cucaah, Plato nih a rak chimmi cu freedom timi cu a dik timi hngalh le tuah
khawh kha a si, a rak ti ve. Ram pakhat nih freedom a ngeih tikah ṭuanvo
laknak (responsibility) kha a um ve a hau tiah Jean Paul Sartre nih cun a
ti. Minung pakhat cu a chuah hlan in a chuahnak ding hmun le hma he pehtlai in
responsibility a ngei cang, a ti. Zatlang nun siloah mah te aa ukmi ram ah
rammi hna nih zei maw zat mah le mah zumhnak le responsibility an ngei timi kha
a hngalh ahau, a ti.
A ṭling te in rel a duhmi nih download ding:
0 comments:
Post a Comment