Empower, Engage and Inspire

Sunday, November 29, 2020

"Democracy a si le silo Tahning"

The Economist Intelligence Unit Limited nih 2020 ah an thanhmi Democracy Index 2019 ah Myanmar ram cu a democracy bik vawleicung ram 122 rank ah a um. Asia ahcun rank 22 ah a um. An thanhning ah Myanmar ram cu democracy a si lomi "Authoritarian - anasin" a si rih. Hi kong pehtlai in Democracy Index an tuahmi ah zei te pawl dah zoh a si ti pawl kha ka hun ṭial lai. Ram pakhat democracy a si le si lo kherhhlainak an tuah tikah "Economist" nih thanhmi hi an hman theo tawn ca ah kan ram hi ramkhel ah zei level a phak cang ti theihnak ding ah ka hun ṭial lai. Democracy le cy lo tahnak ah atanglei pa 5 hi an zoh. A level aa khat dih ca ah number 1, le number 2 tiah ṭialmi hi a biapi hlei tinak a si lo.

1. Thimnak Ningcang

Thimnak an tuahning free and fair a si maw si lo? Abiapimi hmunhma vialte ca thim dih an si maw? Rammi nih minung zeizah dah an thim khawh? Thimnak i telnak ah thleidannak a um maw? Ram uktu ding kha an thim maw ti bantuk lei in an zoh. Cu ruang ah 75% lawng thim a simi Myanmar ram cu thimnak ningcang i an pekmi mark 10 chung ah mark 3.08 lawng a hmu. Mark 4 tang a simi cu "Authoritarian - anasin" an si rih tinak kha a si.

2. Cozah rianṭuannak

Cozah nih rian a ṭuan tikah thleidannak a ngei maw? Rammi ca ah an ṭuan maw? Rule of Law a um maw? A foinak in an rian ṭuanning kha democracy phung he aa kaih maw ti bantuk kha zoh a si. Democracy phung tiah ti tikah rammi ca ah rian an ṭuan maw timi kha direct in cun chim duhmi a si. Cu bantuk mit in zoh tikah Myanmar ram cu mark 10 chung ah mark 3.93 a hmu. 4 tang cu authoritarian-anasin an si ti a si ca ah NLD cozah rian ṭuan dan cu democracy ning a si lo tinak kha a si.

3. Ramkhel i Teltumnak

Ramkhel ah hodah aa tel?. Ramkhel i telnak ah miphun thleidannank siseh, nu le pa thleidannak siseh, a hme le a ngan ti bantuk phun tampi thleidannak a um le um lo kha an zoh. Afoinak in ramkhel i teltumnak ah democracy tahfung he aa tlak maw ti kha a si ko. Cucu ho paoh nih President an ṭuan kho maw? Musilim le Khrihfa nih tah reng sang ah an i tel kho maw? Hluttaw ah i tel khawh lonak a um maw? (25% tbk), Mino tah? ti bantuk ramkhel i teltumnak ah zalonnak a um maw? ti lei in an zohmi kha a si. Cu bantuk in mit in cuai an thlai tikah Myanmar ram cu mark 10 a ummi chung ah mark 2.78 a  hmu. Mark 4 tang cu authoritarian-anasin an si ca ah ramkhel i tel tumnak cu anasin a si rih ti khawh a si.

4. Political Culture

Culure ah kan ngeimi pawl  kan zumhning, man kan ngeihterning pawl tbk..pawl  ramkhel he pehtlaihning khi a chim duhmi a si (Morallistic PC, Individualistic PC and traditionalistic PC tiah PC cu ṭhen a si). Hi bantuk lei in an zohmi ahcun Myanmar ram cu 5.63 bak a ngah. Mark 10 chung ah mark 5.63% a ngah ca ah Political Culture ahcun democracy lei kan kai deuh ti khawh a si. Hi ti a sinak hi Mirang nih a rak kan uk ruang he aa pehtlai hnga maw tiah ka ruat. Hong Kong khi zoh chih tik ah  cucu dik dawh a si. South Korea. Taiwan te pawl khi adang ah an sang nain Political Culture ah an niamnak cu  Confucianism ruang ah a si, an ti.

5. Rammi Zalonnak

Rammi zalonak timi cu thil tuah khawhnak, a duhmi biak khawhnak, Media zalonnak, tbk kha a si. A foinak in rammi nih a duhmi kha zei ṭluk in a tuah khawh timi kha a si ko. Nuhrin covo buar lonak ti bantuk zong kha a si chih. Khi bantuk mit in an zoh tikah Myanmar ram cu mark 10 chung ah mark 2.35 lawng a hmu. Cucu tahfung pa nga chung ah a tlawmbik a si. Mark 4 tang cu Authoritarian- anasin tiah ti a si ca ah rammi zalonning cu anasin tiah ti khawh a si rih. North Korea khi kan zoh tikah rammi zalonnak ahcun "zero"an si.

Hmanthlak-1

Hmnthlak pahnihnak kan zoh tikah  kum 2006 in 2011 tiang cu phung nga mark fonh 10  chung ah mark 1.77 a hmu. Cu dih cun 2012 ah a kai, 2012 caan karlak thimnak ah Aung San Suh Kyi a rak luh ruang ah a si, an ti. Sihmansehlaw, NLD nih cozah a tlaih hnu 2016 in 2019 tiang cu chuk lei ah a ṭum. Democracy lam lei kal lo in Autoritarian lam lei ah a kal tinak kha a si.

Hmanthlak - 2

Share:

0 comments:

Post a Comment

Search

Blog Archive