Top-down democracy a tuahtu top pa ( ralkap pa) nih zei tik caan ah dah zei ruang te ah regime open timi democracy lei kalnak inkaa a on timi hi mipi nih theih duh ciomi a si lai tiah ka ruah. Hi kong he pehtlai in zei tikah dictator nih uknak a thlah, zei ruang ah uknak a thlah ti le zeitin cu bantuk dirhmun in democracy kan hmuh khawh lai tmi hoih in 'capar tawi" ka rak tial..
Third wave democracy
hi Portugal in 1974 (Carnation Revolution) in aa thawk ti a si i, kanmah Asia
lei hi 1980 hnu deuh ah arak phan. Nihin
i Asia ram ah democracy ruang ah hlawntlinhnak a hmumi
Taiwan, S.Korea le Philippines ti bantuk ram pawl khi 1986-1988 ah democracy ram ah an rak i
thlengmi a si. Tuluk ram Tiananmen Square i mi tampi an thih kha democracy ruang ah a
si. Cucu 1989 ah khan a rak si. Myanmar ram i 8888 rak timi zong kha 1988 ah a
rak chuakmi a si. Mah zong kha democracy rak duh ruang ah a rak si. Kha tluk in
mipi nih thih ngamh in an rak duhmi democracy kha ralkap nih an rak pe duh lo
nain zei ruang ah 2010 ah Myanmar ram ah dictator nih inn kaa a on timi hi zoh le fian ahau
tiah ka ruah. Zei ruang ah, Zei tin caan te ah a awn hnga? Uknak hramhram in i tlaih cu a nuam tuk lai
nain... ! A duh poah a fial khawh hna lai. Hi kong he pehtlai in ruahnak a ummi
cu atanglei bantuk in a dotdot in ka hung langhter..
1. Dictatorship timi
hramhram uknak a hmangmi nih democracy lam ka onh zong ah opposite party nih a ka
tei lai lo a ti caan regime open/ ram uknak a thlah.
=> Dictator cu an
ram a buai ruang ah a lu a ri cang. Ram thanchonak tuah cu chim lo ramchung
buainak hmanh a fim tawl kho ti lo. A uknak kha a kal tak cun mi nih an uk lai
i amah kha uknak ningcang lo na hman ti bantuk ruang ah thongthlak/ thah a tong
kho. Cu ruang ah phunghram, mipi thazaang ti bantuk kha rem te in a tuah cia.
Regime open ka tuah lai i, opposite party (democracy duhtu) nih an ka tei sual lai ti a phan ca ah caan
saupi aa tim cia. Adonghnak ah opposite party or democracy duhtu nih a ka tei
hrimhrim ti lai lo, phunghram zong in kaa kilh cang, ka tule ka fale le ka
hawile zong an za cang a ti caan ah regime open a tuah/uknak a thlah.
2. Zeidah aa ruahchan
i dictator nih cun uknak cu a thlah kun hnga?
=> Uknak a thlah
kaa ahcun mipi nih opposite party kha an tanh ruang ah power an hung hmu. Na
bel in dictator nih a ruah bantuk te in opposite party kha a thazaang a der
ngaingai ahcun cozah a tuan tikah rammi nih an zai hnawh cang, san a tlai ti
lo, Mipi nih dictator kha a tha deuh tiah an ruah cang. Cu bantuk dirhmun kha
dictator nih aa timhmi cu a si. Fiang nawn in kan chim ahcun opposite party nih
rian a tuan khawh lo/ opposite thazaang va der ter ding ah regime open kha a
tuah. Khat te lei in kan chim ahcun amah kha mipi nih an uarnak ding ah regime
open a tuah bia a si.
3. A si cun hi bantuk
ning in cun democracy hmuh khawh a si lo maw?
=> Acung 2 bantuk a si cun democracy a chuak kho lo. Sihmansehlaw, adang lam pakhat a um. Dictator nih regime open a tuah dan hi khua pakhat ah mi pakhat nih a ka teitu ding an um lai lo a ti caan i a va au khuan bantuk khi a si. Democracy a rak chuah khawhnak lam cu dictator nih a ruahmi (opposite party nih a ka tei lai lo) a timi aa palh caan ah a si. Dictator nih a ruahning bantuk si lo in opposite party kha a rak thawn taktak ahcun democracy a rak chuak i dictator a dih.
Myanmar ram ah dictator pawl nih regime open an tuah cu phunghram an tuah dih hnu ah a si. Parliament cu ralkap 25/100 nih a kulh i, 2008 phunghram cu ralkap nih remh kho lo ding a ven. Player 2 ah USDP pawl an um (Player 1 cu ralkap an si) rih fawn. Plan A ah phunghram remh aa timi (opposite party) kha ralkap palai 25% nih khaam a si, Plan B ah ralkap nih a khaam khawh lo sual ahcun ralbawi dirhmi party USDP nih dirpi kha a si. Mah cucu 2008 phunghram remh duh ahcun 75% + a si lai ti in an tial. Hihi remh khawh lo ahcun democracy phak khawh a si lo kha mipi nih kan theihmi a si. NLD nih aa zuam ve ko nain a ti kho lo. Hihi Ralkap nih uknak an thlah hlan in an rak theih cia cang. Cu a si ca ah, A lam ummi cu NLD nih cozah an tlaih i, dictator pa ruahmi nakin an thazaang a thawn kha aherh. Dictator ruahmi nakin NLD an thazaang a tthawn lawng ah Myanmar ram democracy kan si lai. Phunghram kan remh khawh lai, federal ram kan si khawh lai. Sihmansehlaw, NLD hi democracy phung in an nun lo ahcun opposite party/ democracy a duh tu an um lo bantuk kha a si kho i, democracy timi cu kan ttawh khawh lomi hlinglak eng pangpar bantuk menmen ah aa chuah hnga…
Zoh Chihmi Cahram
1.Principle of Comparative Politics (Third Edition) by William Roberts Clark, Matt Colder and Sona Nadenichex Golder.
2. 2008 Myanmar Phunghram
_______
The Chan
0 comments:
Post a Comment