Atang ca hna cu
Tuluk ram sersiamnak ah key a simi tete thim in tialmi a si.
Ca 1700- 1046BC-
Shang Dynasty uknak aa thawk. North Central China lei kap in arak I thawk.
1045-ca – 770BC-
Zhou dynasty nih Shang pennak cu Chaklei Tuluk lei ah a nam khawh.
Ca 770BC- Zhou
State cu aa cheu. Ramchung ral ruang ah aa cheu.
Ram Dirhmun le
Tuluk
221- 206 BC
:Ying Zheng timi Qin siangpahrang nih Tuluk ram i, hmun tampi cu a hui khawh ca
ah amah cu emperor ahmasabik a tuahtu siangpahrang tiah ti a si. Quin
Shihuangdi nih hin first Great wall of China a rak sak. Nain, a thih bak in a
pennak a dih ca ah athil tuahmi arak dih lo. Cun, Liu Bang timi nih han Dynasty
a ser.
206BC- 220AD:
Han Dynasty nih Tuluk ram vialte a hum khawh hna ca ah amah chan cu “Golden
age” tiah an phuah. Chawlehnak leng ah an thangcho, Confusianism cozah nih a
tanpi. Buddhism biaknak a phan.
618- 907 Tang
Dynasty nih 3 centuries tluk a hruai. Mah Tang dynasty hi Han Dynasty hnu in a
chan a suabik a si.
960- 1279 Song
Dynasty chan ah Tuluk cu Tang chan tluk in arak thawng ti lo. Tuluk nunphung,
ca, le ruahnak kha tampi a thanter nain ramkhel le ralkap lei a tha a zor deuh.
Neo-Confucianism timi kha State ideology ah arak chuak.
Mongul pennak
1271- 1368 Mongols nih China cu a tei ca ah amah pennak
“Yuan Dynasty” cu Kublai Khan nih a ser. Marco Polo le nitlak lei rammi hna nih
Tuluk rammi tambik an umnak le a khuapibik Beijing cu an rak lengmang.
1368- Ming
Dynasty nih Mongols Dynasty cu a thawl, a tei.Cintlak lei in chawlet chawhrawl
a thawk. Bureaucracy le ralkap in a ram cu a tuam. Nihin i kan hmuhmi Great
Wall cu lim a si.
1644: Manchu Qing Dynasty nih Ming pennak cu a
hrawh. Tuluk pennak cu Zenith tiang arak phan. Xinjiang (Turkestan) tiang a hun
kau.
19th Century:
Qing Dynasty thawnnak a dong hliahmah, Western power nih Tuluk cu a tuai tam.
Regional warlords kha cozah lai ah ser a si cio.
1899- 1901 –
“Boxer Rebellion” timi a chuak. Chaklei Tuluk lei in Qing pennak nganter duhnak
a ngan ca ah ramdangmi dawi le ramdang nawl ngeihnak hrawh kha an i zuam. Cu ti
an i zuamnak cu Japan le Russia nih an si khawh chung in an rak hrawh.
The Republic
Chan
1911-12 : Ralkap
buainak a chuak. Sun Yat sen timi mifim Doctor nih Republic of China cu a hruai.
Wing Emperor a dih.
1921 Comunist party Mao Zedong te rual nih an dirh.
1925: Sun Yat
Sen a thih ca ah Chiang Kai shek nih a chan. Communist thio a zalh hna.
Kuamintang cu an ram hruaitu party ah a hman.
1931-45 Japan
nih Tuluk vawlei a lak duahmah.
1934- 35 Mao
Zedong cu Communist hruaitu lu ban ah a hung chuak.
1937: Kuamitang
le Communist an i fonh, i Japan an do. World war II a dih hnu Japan a sung.
Communist
Victory
1949- 1 October
– Mao Zedong nih kum 20 chung hnahnawk in a ummi ramchung ral chung a tei.
Nationalists timi pawl cu a dawi hna i, People’s Republic of China a
dirh. Nationalist’s pawl cu Taiwan timi tikulh ah cozah thar an dirh. Cucu atu i Taiwan khi a si.
1950 October:
Tuluk nih People’s Liberation Army (PLA) ralkap bu cu Tibet ram ah an pennak
thawnter peng ding an kuat.
1958: Mao nih
“Great Leap Forward” timi kum 5 ca economic plan a rak ser. Lothlo hna kha a
fonh hna i, labor intensive industry kha introduce a tuah. Kum 2 chung ah Tuluk
sipuazi cei lak a rawk. Hi bantuk a thil tuahmi ruang ah mi
thawng tampi an rak thi (morethan 3 million in 3 years)
1959: Chinese
force nih Tibet ram cu an duh poh uk le hrem an zalh. (suppress large-scale)
1962- Himalayan
ramri ruang ah India he I rem lonak a chuak.l
1966- 76 “Cultural
Revolution” chan an ti. Mao’s nih kum hra chung a pen hna lio ah dothlen duhnak
lungthin mi tampi lungchung ah a rak um. Afoinak in bawi le sal timi bantuk bawi le mi sawhsawh i dan tuknak kha an dohmi cu a si. Cucu revolution cu Mao a thih tiang a dih lo nan Deng nih a daihter ti khawh a si.)
1972 US
President Richard Nixon nih Tuluk arak tlawn. Ram pahnih karlak pehtlaihnak
ngeihding bia an tiam.
1976 Mao’s a
thi. Gang of four (Mao a nupi le a hawile minung pathum; Culture revolution lio i min ngei pathum) zong thong tlak an
si. 1977 ah Deng Xiaoping cu a hung chuak. Amah chan ah Tuluk chawlet chawhrawl
a lu a hun I tung deuh (reform).
1979: US he
pehtlainak an hun ngei. An rammi an tam tuk ca ah a cozah nih one child-policy
a hun ser.
1986- 90 : Tuluk
nih “Open- door policy” in ramdang pawl kha an ram ah rian ttuanding a sawm.
1989: Ralkap buu
nih Tiananmen Square ah duh lonak a langhtermi arak kah hna. singngakchia 200 hrawng an thi,
an ti. Hi ruang ah ramdang in mawhchiatnak a hung chuak.
1989- Communist
Party General Secretary Zhao Ziyang Tiananmen duh lonak langhternak ah martial
law a chuah duh lotu cu Jiang Zemin nih areng a hun chan.
Stockmarkets cu
Shanghai le Shenzehn ah an on.
1992- Russia he
pehtlaihnak ngeihding hnatlaknak an tuah. IMF ( International Monetary Fund)
nih China economy cu a nganbik pathumnak reng ah a chiah. Cucu US le Japan dih
in a si.
.................
Ref:
1. Kenneth Lieberthal, Ref: Govering China from revolution through reform.
2. China Today and China Tomorrow
3. Derek Mc Doungal, Asia Pacific and World Politics
2. China Today and China Tomorrow
3. Derek Mc Doungal, Asia Pacific and World Politics
4. China Timeline, BBC (English)
5. China Today
5. China Today
0 comments:
Post a Comment